Referandum, plebisit veya halkoylaması; anayasa değişikliği, yasaların kabulü gibi bazı önemli meselelerde halkın iradesini belirlemek amacıyla yapılan oylamadır. Referandumda halkın iradesi idareye doğrudan doğruya yansımakta olup doğrudan demokrasinin güzel bir örneğidir. Temsili demokraside ise, halkın seçtiği insanlar, halkın iradesini yansıtmaya çalışmaktadır.

REFERANDUM TERİMİ

Referandum kelimesi genelde plebisit kelimesiyle beraber anılır. Plebs, Eski Roma’da, ayrıcalıklı patriciiler dışında kalan kalabalık halk sınıfına verilen isimdir. Plebs meclislerinin aldığı karar anlamında olan Latince plebiscitum sözünden gelir. Referandum ise Latince “referre” (geri getirmek) kökünden gelir.

REFERANDUM HANGİ DURUMLARDA YAPILIR?

Referandum, halkın doğrudan oy kullanarak önemli bir konuda karar vermesi için yapılan oylamadır. Temel amacı, anayasa değişiklikleri gibi geniş kapsamlı, ülkenin geleceğini etkileyen kritik kararların halkın onayına sunulmasıdır.

Referandumun Yapılma Nedenleri:

Anayasa Değişiklikleri

En yaygın neden budur. Mevcut anayasada köklü değişiklikler yapılması gerektiğinde, bu değişikliklerin halk tarafından onaylanması istenir.

Siyasi Kararların Meşrulaştırılması

Hükûmetler veya meclis, tartışmalı ya da geniş etkili kararların meşruiyetini artırmak için halkın görüşüne başvurabilir.

Ulusal Egemenlik ve Kimlik Konuları

Örneğin, bir ülkenin başka bir devletle birleşmesi ya da ayrılması gibi kararlar.

Uluslararası Antlaşmalar

Önemli uluslararası anlaşmaların kabulü ya da reddi (örneğin, Avrupa Birliği’ne üyelik).

Yerel Yönetimle İlgili Kararlar

Bazen referandum yerel düzeyde de yapılabilir: örneğin bir ilin ikiye bölünmesi, bir belediyenin başka bir ile bağlanması gibi durumlarda.