Recep ERÇİN

Yılın ilk yarısında yapıl­ması beklenen 5G iha­lesi sonbahara kaldı. İhalenin yıl bitmeden yapıl­ması ve Türkiye’nin 2026’ın ilk çeyreğinde 5G’ye geçme­si bekleniyor. Tahminlere gö­re ülkedeki mobil cihazların 5’te biri bu yeni teknolojiye uyumlu. Fakat bu oranı iddia­lı bulanlar oranın 10’da bir ol­duğunu belirtenler de var.

Ge­çen günlerde gündeme düşen bir haber ise tartışmalara ne­den oldu. Türkiye Varlık Fo­nu (TVF) bünyesindeki Turk­cell’in, yine TVF bünyesinde yer alan TÜRKSAT’a ait Kab­lonet’i devralacağı öne sürül­dü. Bunun üzerine üç opera­törün faaliyet gösterdiği GSM sektöründeki tek yabancı özel şirket olan Vodafone Türki­ye’nin yöneticileri, süreçle il­gili endişelerini dile getirdik­leri bir basın sohbet toplantı­sı düzenledi.

Üç öneri yaptılar

Vodafone Türkiye CE­O’su Engin Aksoy ve Vodafo­ne Türkiye İcra Kurulu Baş­kan Yardımcısı Hasan Süel’in yer aldığı toplantıda aktarı­lan bilgilere göre, halihazırda üç şirketten ikisi TVF bün­yesinde yer alıyor. Bunlar­dan biri (Türk Telekom) fiber altyapıda imtiyaza sahip. Fa­kat imtiyaz süresi bu yıl dola­cak. Şirket imtiyazın uzatıl­masını talep ediyor.

Rakipler ise imtiyazın uzatılmaması ve farklı bir model kurulma­sı gerektiğini savunuyor. Di­ğer yandan bir kamu şirketi imtiyaza sahipken yine TVF bünyesinde yer alan diğer şir­ketin (Turkcell), hatırı sa­yılır bir ağa (1 milyonu fiber olan, 5 milyon abone) sahip Türksat’a ait Kablonet’i satın almasının gündeme gelme­si kamunun ağırlığını pekiş­tirecek. Gündeme gelen bu devralma sürecinin şeffaf ve açık bir şekilde yürütülme­sini öneren Vodafone Türki­ye yöneticileri, mevcut imti­yazın uzatılmamasını ve 5G ihalesinin de yatırım odaklı bir anlayışla hayata geçiril­mesini önerdi.

“Altyapı, talebi karşılayamaz”

Engin Aksoy, “Yerleşik operatörün imtiyazı var. Bu yılın sonu itibarıyla imtiyaz sona eriyor. Burada bir fırsat var. Uzatılması ile ilgili talep­ler var ama uzatılmaması ge­rektiğini düşünüyoruz. Fiber genişlemiyor, rekabet orta­mı olmuyor, mevcut ortam­da. 100 liraya sattığınız ürü­nü 65-70 liraya alıyorsunuz, aradaki bütün maliyetleri ek­leyince kazancınız olmuyor. İmtiyaz tek elde olunca hem toptancı hem perakendeci olunuyor. Altyapı şirketi dün­yada çok değerli.

Çok fazla fon altyapıya yatırımı tercih ediyor. Yabancı sermaye gir­mesi için de bir fırsat. Serma­ye yeterliliği açısından tek bir şirketin olması yetersiz kalı­yor. Ülkeyi çok etkileyeceğini düşünüyoruz. Ve bundan geri dönüş olmayacak. Bu altyapı­nın gelecekte oluşacak talebi karşılaması pek mümkün de­ğil” ifadelerini kullandı.

Teşvik değil adil rekabet istedi

“5G ihalesine gireceğiz; 3 şirket ama ikisi kamu ve iha­leyi verecek de kamu” diyen Engin Aksoy, “Biz bugüne ka­dar 300 milyar TL reel yatı­rım yaptık. Çoğu sektör teş­vik, destek istiyor biz sadece adil rekabet ortamı istiyoruz. 5G’de ihalenin yatırımı teş­vik edecek şekilde olması la­zım. Görüşlerimizi kamuya yazılı ve sözlü aktardık. 5G’yi yaygınlaştıralım, rekabet ak­samasın diye bakılırsa ülke kazanır.

Ama dünyadaki kötü örnekler gibi olursa 5G’nin adı olur kendisini sokaklarda ara­rız. Yükümlülükler makul ol­malı ve toplam ülke menfaat­lerine uygun olmalı” görüşünü aktardı. Aksoy, bugüne kadar yapılan 2G, 3G ve 4G ihalele­rinde frekanslara ödenen be­dellerle, mevcutta 85 bin olan baz istasyonu sayısının 250 bine çıkabileceğini söyledi.

“Gelirin yüzde 50’si devlete gidiyor”

Bakışın makro düzeyde ül­ke faydasına olması gerekti­ğini vurgulayan Engin Ak­soy, sözlerini şöyle sürdürdü: “Devlet bizim ortağımız gelir­lerin yüzde 50’si vergiye gidi­yor. Yüzde 20 zaten en baştan Hazine payı. Yerlilik ve KO­Bİ yükümlülüğü var. Yüzde 10 yerli KOBİ’den alın deni­yor ama öyle bir arz yok. Ürün yok. Bu ürünleri gösterin ala­lım. Biz olanları alıyoruz. Yüz­de 45 yerli yükümlülüğü tut­turan tek operatörüz.

Burada baskı yapılacak olanlar üreti­ciler. Yerli bir ürün varsa ya­kın fiyat ve kalitede, ürün al­dığımız firma zaten bizim için herhangi bir tedarikçi gider yerlisini alırız. Son bir yılda 19 milyar lira yatırım yaptık. 5G olduğunda 4G’ye göre 2-3 ka­tına varan yatırımlar gereke­cek. Bugün söylense biz 5G’ye hazırız. Finlandiya, en uygun ihaleyi yaptı. Gelirlerin yüzde 1’i kadar ihale bedeli belirlen­di. Çin ‘hiç almayacağım, yay­gınlaştırmak istiyorum’ dedi.”

“Mevcut durumda yatırım serbestisi yok”

Vodafone Türkiye İcra Kurulu Başkan Yardımcısı Hasan Süel, 2G, 3G, 4G için ödenen bedellerin gelirlerin %16’sına denk geldiğini Avrupa’da ise bunun üçte biri kadar bedel ödendiğini kaydetti. Avrupa’da en iyi örnek Finlandiya iken en kötü örneğin İtalya olduğuna değinen Süel, “İhale bedeli yüksek oldu.

Bilmiyorum en son İtalya’ya ne zaman gittiniz ama çok güzel bir 5G yok” diye konuştu. Mevcut durumda lisans uzatılırsa şartların 15-20 sene daha değişmeyeceğini, bunun da ‘negatif durumun’ pekişmesi anlamına geldiğini kaydeden Süel, “Tüm operatörlerin mevcut altyapıya erişimi eşit ve makul koşullarda olmalı, bundan uzağız. A noktasından b noktasına fiber çekme serbestisi, yatırım serbestisi yok” dedi.