PROF. DR. SERPİL KAHRAMAN-Yaşar Üniversitesi İşletme Fakültesi-Ekonomi Bölümü

Haliy­le önemli bir bölümünün çevresel sürdürülebilirliğe odaklandığı bu hedefleri, bilgi ve sermaye biriki­miyle somut bir girişim modeli­ne dönüştürebilecek girişimcilere ihtiyaç olduğu aşikâr. Öte yandan özellikle çevresel sürdürülebilir­lik sorunu ve iklim değişikliği gibi hususlarda artan farkındalık do­layısıyla, artık hatırı sayılır sayı­da tüketici de çevre dostu ‘yeşil’ ürün ve hizmetlere yönelik talep­lerini ortaya koymaya başladılar. Tam da bu noktada ekolojik giri­şimcilik (eko-girişimcilik), görece yeni bir girişimcilik kavramı orta­ya çıktı. Bu bağlamda eko-girişim­cilik; temelinde doğa dostu ürün ve hizmet üretimleri yanında, iş­letmelerin ekonomik faaliyetle­rini yürütürken sürdürülebilir girişimcilik anlayışını benimse­melerini ifade etmektedir. Diğer bir ifadeyle eko-girişimcilik, et­kin kaynak kullanım ve verimli­liğini esas alan ve bu doğrultuda yeşil dönüşüm ve yeşil ekonomiyi destekleyen bir girişim modelidir. Eko-girişimciler; geri dönüşüm, yenilenebilir enerji, sürdürüle­bilir tarım gibi alanlarda çözüm­ler geliştirerek çevresel etkileri azaltmayı hedefler.

Ekolojik girişim demişken, bu alanda faaliyet gösteren şirketle­rin çoğu Çin, Hong Kong ve Tay­van merkezli olurken en fazla yeşil enerji tüketen ilk üç ülke; İzlanda, Norveç ve İsveç. Ekolojk çözüm­ler kuşkusuz enerjiden ibaret de­ğil, son zamanlarda dikey tarım, kent bahçeciliği, yeşil tedarik zin­ciri, yeni nesil akıllı gıdalar, biyop­lastik hammaddeler gibi yeni nesil akıllı malzeme ve materyal üreti­mi de görece henüz gelişen iş mo­delleri olarak sıralanabilir.

Dünya genelinde ekolojik giri­şimcilik ve yeşil yatırımlar, son yıllarda önemli bir büyüme gös­termektedir. 2024 yılı itibarıy­la küresel yeşil ekonominin piya­sa değeri 7,2 trilyon dolar olarak gerçekleşirken (Green Intellgen­ce), yeşil teknoloji ve sürdürüle­bilirlik pazarının büyüklüğü ise 20,9 milyar dolar olarak tahmin edilmiştir. Bu pazarın 2032 yılına kadar 105,26 milyar dolara ulaş­ması beklenmektedir (The Busi­ness Research Company, Fortu­ne Business Insights). Türkiye’de çevreci şirket sayısı ve yeşil yatı­rımların büyüklüğüyle ilgili mev­cut veriler sınırlı olmakla birlik­te, Fortune 500 Türkiye listesinde yer alan şirketlerin yaklaşık üçte biri sürdürülebilirlik konusuna öncelik vermekte olduğu görül­mektedir.

Ekolojik girişim veya yeşil giri­şim diyelim haliyle inovatif, yeni yatırımları ve haliyle fon destekle­rini de gerekli kılıyor. Bu bağlam­da ‘gren bonds’ dediğimiz (yeşil bonolar), melek yatırımcı ağları, kuluçka merkezleri, teknoloji ge­liştirme bölgeleri, TÜBİTAK des­tekleri gibi ulusal ve Horizon 2020 ve AB fon destekleri gibi ulusla­rarası fon destekleri de artık odak proje çağrılarıyla mali destek­ler sunan kuruluşlardan birkaçı. Ülkemizde henüz çok yeni olan eko-girişimcilik temelli projele­re bir örnek de kısa adı ‘Eco-pre­neurs’ olan ekolojik girişimciliğin oyun tabanla öğretimini amaç­layan AB fon destekli projedir. ‘Eco-preneurs’, Hollanda’dan Int­hecity koordinatörlüğünde İs­panya, İsveç, Romanya ve Yuna­nistan’dan partner kuruluşlarının yanı sıra ülkemizden Yaşar Üni­versitesi olarak bizim de yer aldı­ğımız AB fon destekli bir projedir. İlgili projenin bazı çıktılarını; ki benim için de oldukça yeni olan bu konuya ışık tutması açısından siz­lerle de paylaşmak isterim.

Beş temel odak ortaya koyuyor

Partner ülkelerde yapılan sa­ha çalışmaları, uzman görüşle­ri ve diğer paydaşlar analizleri eco-construction (çevreci yapı­lar), eco-transportation (çevreci lojistik/ulaşım), eco-venturing/ manufacturing (çevreci üretim), eco-hospitality (çevreci turizm), ve agro-tourism (kırsal bölge tu­rizmi) olmak üzere beş temel eko­lojik girişimcilik odağını orta­ya koymuştur. Sonuçlar ayrıca eko-girişimcilik faaliyetlerinin desteklenmesinde esasen ülkele­rin ekonomik, çevresel, bölgesel, iş gücü vb. karakteristikleri göze­tilerek değerlendirilmesi gerekti­ğine vurgu yapmaktadır.

Proje kapsamında halihazırda beş temel eko-girişimcilik pro­filine özgü stratejiler geliştirme, oyun tabanlı eğitim modüllerinin geliştirilmesi ve online açık eri­şim amacı üzerine kurulu dijital oyun ‘eco-isle game’ geliştirme süreci devam etmektedir. Akabin­de proje ortağı ülkelerden yakla­şık 150 katılımcının dijital oyun ile stratejiye dayalı rekabet etmesi beklenmektedir. Esasen gelenek­sel öğretim metotları dışında bu gibi oyun tabanlı eğitim yöntem­lerinin kullanılması, bir nevi sanal gerçeklikle, gerçek hayatta ola­sı neden-sonuç ilişkilerini ya da analitik düşünme yetisini kazan­dırma amacını çok daha etkili bul­duğumu da belirtmeliyim. Şimdi ‘eco-isle’ oyunuyla birlikte baka­lım hangi stratejilere ev sahipliği yapacağız…

Son yıllarda Türkiye’de de eko-girişimcilik giderek yaygın­laşsa da hâlâ daha fazla fon desteği, yatırım ve farkındalık çalışmasına ihtiyaç var. Projenin bu anlamda, çevreci girişimcilik faaliyetlerine oyun tabanlı metodolojiyle katkı sağlaması ve ülkemizde bu bağ­lamda girişimcilere bir nebze de ışık tutması temennisiyle…