Mehmet H. GÜLEL

Avrupa Birliği tarafından ye­rel ürünlerimize verilen coğ­rafi işaretlerin sayısı gün geç­tikçe artıyor.En son Afyon Pastırması ile beraber 34 ürünümüz AB tarafın­dan coğrafi işaret olarak tescil edildi. Ürünler tescil ile değer kazanıyor ama ekonomiye yansıması yok denilecek kadar az. Sadece peynir alanında kayıt altına alınan 195 çeşit bulunuyor. An­cak coğrafi işaretli ürünlere teşvikle doğru pazarlama stratejileri ve mar­kalaşma ile hem çiftçi refahını artıra­cağını hem de ekonomiye katkı sağ­layacağını belirten temsilciler, yerel ürünlerin ihracat pazarlarında yükse­lişi için devlet teşviklerinin gözden ge­çirilmesini talep ediyor.

Yüzyıllardır sü­regelen geleneksel yöntemlerin sade­ce bir üretim tek­niği değil, aynı za­manda kültürel bir mirası ve yaşam bi­çimini de ifade et­tiğini aktaran Am­balajlı Süt ve Süt Ürünleri Derne­ği Başkanı Harun Çallı, “Günümüz­de modern tesis­lerde üretilen süt ve süt ürünleri, bü­yük ölçüde bu ge­leneksel bilgi bi­rikimi ve deneyim üzerine inşa edildi. Bu nedenle, geleneksel metotların ko­runması ve desteklenmesi, modern süt endüstrimizin geleceği için hayati bir öneme sahip” dedi.

Coğrafi tescilli 79 çeşit süt ürünü bulunuyor

Coğrafi işaretin ürünün kalitesini, ününü veya diğer özelliklerini o coğrafi bölgeye bağladığına dikkat çeken Çal­lı, “Coğrafi işaretler, tüketicilere ürü­nün orijinalliğini ve kalitesini garanti ederken, üreticilere ise haksız rekabet­ten korunma imkânı sağlar. Türkiye’de Karaman Divle Obruğu Peyniri Tulum Peyniri, Erzincan Tulum peyniri, Ma­raş Dondurması, Kars Kaşarı, Susurluk Ayranı, Tonya Tereyağı, Antep Sıkma Peyniri gibi 79 farklı süt ve süt ürünü­müz coğrafi işaretle tescillendi. 44 coğ­rafi işaretli peynirimiz mevcut. 42 süt ürününün ise tescili başvuru aşama­sında bulunuyor. Coğrafi işarete konu olabilecek 121 adet ürünümüzün olma­sı sektörün ekonomik potansiyelini göz önüne seriyor” diye konuştu.

Ezine peyniri ve Silifke’nin meşhur yoğurdu ise Avrupa’da tescil edilen ilk süt ürünleri olduğunu açıklayan Çal­lı, Erzincan ve Tunceli’nin dağlarında zorlu koşullarda üretilen meşhur tu­lum peynirin yakın zamanda AB tara­fından tescillendiğini aktardı. Çallı, Van Otlu peyniri, Erzurum Civil peyni­ri, Erzurum Göğermiş peynir, Bergama peyniri, Urfa peyniri, Şanlıurfa Sade Yağı, Edirne Beyaz Peyniri, Afyon Man­da Yoğurdu, Tavas Yanık Koyun Yoğur­du, Karapınar Koyun Yoğurdu gibi süt ürünlerin ise AB’den coğrafi tescil al­mak için sırada beklediğini bildirdi.

Türkiye’de coğrafi işaretli ürünlerin ekonomik değeri artarken, üretim kay­naklarının sürdürülebilirliği, iklim ko­şulları ve dönemsel süt yetersizliği gibi sorunlar bu ürünlerin sanayiye enteg­rasyonunu ve ihracatını zorlaştırdığını belirten Çallı, özellikle sanayi için sü­rekli ve kaliteli süt tedarikinin önemi­ne dikkat çekiyor.

Coğrafi işaretli ürünler pazarda rekabet avantajı sunuyor

 Coğrafi işaretleme (CI) sisteminin, bu ürünleri koruma altına alarak, uluslararası pazarda üreticilere rekabet avantajı sunduğuna vurgu yapan İTÜ Gıda Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Beraat Özçelik, “AB’de coğrafi işaretli ürünlerin üreticilerine önemli ekonomik getiriler sağladığını araştırmalar ortaya koyuyor. Türkiye coğrafi işaret alabilecek geniş bir ürün yelpazesine sahip. Cİ sisteminin sunduğu faydalar üç temel başlık altında toplanabilir: üreticilerin haklarını koruması, pazarlama imkanı ve ekonomik kazanç sağlaması. Bu nedenle, Türkiye ekonomisi açısından coğrafi işaretleri detaylı bir şekilde ele alınmalı” dedi.

“Devlet destekleri yeniden ele alınmalı”

 Enflasyon sarmalından çıkışın anahtarının katma değerli ürün ihracatı olduğuna vurgu yapan Harun Çallı, ileri teknoloji ürünlerinin yanında süt ürünlerinin de yüksek katma değere sahip ürünler olduğunu aktardı. Çallı, “Birbirinden lezzetli peynirlerimizi dünya sofralarına aktarabildiğimiz oranda çiftçimizin refahı artacak, sanayimiz güçlenecek” dedi.

 Çallı şunları söyledi: “Çiğ süt arz talep dengesizliğinin istikrarı için coğrafi işaretli ürün ihracatının artması anahtar olacak. Bunun için alışılagelen, sütümüzün değerini ve çiftçimizin gelirini düşüren süt tozu regülasyonunun sektöre katkısı gözden geçirilerek, yerine, ‘ihracata giden, kaliteli çiğ sütü, peynir gibi süt ürünlerini destekleyen yeni bir model tesis edilmelidir.”

“Taklitle mücadele için politika oluşturulmalı”

 Ezine Peynirini ve Mandıracılarını Koruma Geliştirme ve Tanıtma Derneği Başkanı Ali Öztürk, Ezine peyniri coğrafi işaret sınırları içinde bulunan doğal bitki örtüsü, iklimi ve su kaynakları ile beslenen koyun, keçi ve ineklerden elde edilen sütlerden üretilen tam yağlı peynir çeşidi olarak yer aldığını aktardı. Öztürk, “Ayrıca peynirde, mayalamada doğal şirden maya kullanımı yanı sıra sadece deniz tuzu kullanılarak en az 8 ay olgunlaştırılması ile öne çıkar. Ezine peyniri AB tarafından coğrafi işaret onayının ardından dünyada bilinirliği artmasına rağmen, ticarileşmede kaydedeceği daha çok yol olduğuna inanıyoruz” diye konuştu.