Nurdoğan A. ERGÜN

Türkiye hazır giyim sektö­ründeki üretim ve ihracat kaybı 2025’in ilk 5 ayı ra­kamlarına da yansıdı. 2024 yılını yüzde 6.9’luk ihracat kaybı ile ka­patan sektörde bu yılın ilk 5 ayında yüzde 6.3’lük kayıpla ihracat 465 milyon dolar geriledi.

Türkiye’nin ana pazarı Avrupa bölgesinde hazır giyim ithalatının yüzde 16 artması­na rağmen Türkiye’nin ihracatın­daki düşüş, sektörde ‘endişe verici’ olarak yorumlanıyor. Türkiye Gi­yim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Toygar Noyan, hazır giyim sektörünün karşı karşıya olduğu derinleşen krizi sert sözlerle eleş­tirdi. Mevcut ekonomi politikala­rının sektörü adeta kan kaybetme­ye ittiğini savunan Noyan, yüksek faiz ve baskılanan kurun rekabet gücünü sıfırladığını, bunun da zin­cirleme olarak istihdam kaybına ve Türkiye’nin sanayisizleşme tehli­kesine yol açtığını söyledi.

Noyan, önlem alınmazsa yıl sonunda hazır giyim ihracatının 1 milyar dolar da­ha azalacağını belirterek, “İhracat 17 milyar dolara düşerken, ithalat 1 milyar dolar artarak 5 milyar do­lara ulaşacak. Bu da yaklaşık 63 bin kişilik ilave istihdam kaybı anlamı­na geliyor” dedi. Her 1 milyar dolar­lık ihracatın 31 bin 500 kişilik istih­dam yarattığını dile getiren Noyan, son 5 aydaki ihracat kaybının 45- 50 bin kişilik ek istihdam anlamı­na geldiğini, ancak aksine sektörde 20 bin kişinin işten çıkarıldığını ve toplamda 145 bin kişilik istihdam kaybı yaşandığını belirtti.

“Küresel pazarda bahar, Türkiye’de kış yaşanıyor”

Noyan’ın detaylı analizine göre, küresel hazır giyim pazarı pande­mi sonrası toparlanma emareleri gösteriyor. Özellikle 2024 yılının ilk üç ayında Avrupa’nın yüzde 16, Amerika’nın ise yüzde 10 oranın­da hazır giyim ithalatını artırma­sı, dünya ticaretinde yeniden bir büyüme eğiliminin başladığının açık bir göstergesi. Ancak bu olum­lu rüzgarlar Türkiye’ye ulaşmıyor. Türkiye hazır giyim sektörü, ay­nı dönemde ihracatta yüzde 6.1’lik dramatik bir küçülme yaşayarak bu küresel canlanmadan pay alamadı. Noyan, bunun ‘ciddi bir pazar kay­bı’ anlamına geldiği­ni belirtti.

Çin, Bang­ladeş ve Vietnam’ın ardından dünya ha­zır giyim ihracatın­da dördüncü sırada yer alan Türkiye’nin 17.9 milyar dolarlık ihracatıyla önemli bir oyuncu olduğu­nu hatırlatan Noyan, Tayvan’da yaşanabi­lecek potansiyel bir jeopolitik gerilimin tedarik zincirinde yaratacağı kırılmanın Türkiye için büyük bir fırsat olabileceğine işa­ret etti. Ancak, mevcut yüksek ma­liyet yapısının bu fırsatı değerlen­dirmeyi imkânsız hale getirdiğini de sözlerine ekledi. Mısır gibi Ku­zey Afrika ülkelerinin, Avrupa’nın göç ve güvenlik politikaları doğ­rultusunda ekonomik yapılanma çabalarıyla öne çıktığını ve Türki­ye’nin bu noktada rekabet avantajı­nı kaybettiğini belirtti.

“Yüksek faiz sıcak parayı cazip kılıyor”

Toygar Noyan, sektörün 2023 yı­lında dünya pazarına paralel yüz­de 9 küçüldüğünü, ancak 2024’te durumun vahimleştiğini ve dünya yüzde 2 küçülürken Türkiye’nin yüzde 6.9 küçüldüğünü vurguladı. Noyan, bu küçülmenin 1.3 milyar dolarlık bir ihracat kaybına yol aç­tığını ve bu kaybın yüzde 46’sının savaş bölgelerinden kaynaklansa da, geri kalan 333 milyon doların doğrudan “rekabetçilik kaybı”ndan ileri geldiğini belirtti.

2022-2024 yılları arasında uygulanan ve kuru baskılayıp yüksek faiz veren poli­tikaların etkilerinin 2024 yılında hissedilmeye başlandığını belirten Noyan, ana pazar Avrupa Birliği ve İngiltere’ye yapılan ihracatta ya­şanan yüzde 6.3’lük düşüşün kri­tik olduğunu ifade etti. Noyan, “Re­kabetçiliği kaybetmeseydik, yüzde 10 büyüyecektik ve 1.2 milyar do­lar daha fazla ihracat gerçekleştire­cektik” diyerek kaybedilen potan­siyelin büyüklüğünü gözler önüne serdi. Yüksek faizin enflasyona da sebep olduğuna işaret eden Noyan, faizlerin vadeli satışlar ve forward kur mekanizması üzerinden ürün fiyatlarına doğrudan yansıdığını, böylece ithal ürünlerin bile içeri­de fahiş fiyatlara ulaştığını belirt­ti.

Noyan, geçtiğimiz yıl yüzde 35 enflasyona karşılık yüzde 63 ora­nında para kazanan faiz yatırımcı­larının olduğunu, bunun “sıcak pa­rayı” cazip hale getirirken, üretimi ve yatırımı baltaladığını savundu. Noyan’a göre, bu durum, ‘kaynak­ların sanayiden ve çalışanlardan alınıp bir grup para sahibine trans­fer edildiği’ anlamına geliyor ve bir kısır döngü yaratıyor. Noyan, mev­cut politikaların sanayiyi ve üre­timi desteklemediğini, aksine bir grup para sahibine “servet transfe­ri” yaptığını iddia etti.

“Yüksek teknoloji için sermaye var mı?”

Uzun yıllardır hazır giyim sektö­rüne yönelik ‘düşük katma değerli iş’ söylemlerini sert bir dille eleş­tiren TGSD Başkanı Noyan, sektö­rün kilogram birim ihracat fiyatı­nın 15.2 dolar olduğunu ve bunun, mücevher ve savunma sanayiinden sonra en yüksek değer olduğunu belirtti. Sektörün ithal girdi bağım­lılığının sadece yüzde 20 olduğu­nu, üretimin yüzde 80’inin tama­men içeride yaratılan bir değer ol­duğunu vurgulayan Noyan, “Katma de­ğerin tanımını kim nasıl yapıyor anla­mıyorum ama ra­kamlar ortada. Biz en yüksek katma de­ğeri içeride yaratı­yoruz, en yüksek dış ticaret fazlasını biz yapıyoruz, en yük­sek birim ihracat değerine sahibiz.

Ama düşük katma değerli sektör olu­yoruz. Neye göre, kime göre?” açık­lamasını yaptı. Türkiye’nin Avru­pa’nın 30 yıl önce yaptığı ve bugün geri dönmeye çalıştığı ‘sanayisiz­leşme’ hatasına düştüğünü söyle­yen Noyan, bugünkü koşullarda yüksek teknolojili üretim hedefi­nin gerçeklerle örtüşmediğini ifa­de etti. “Yüzde 32 geniş tanımlı iş­sizlik varken, her şeyi yüksek tek­nolojiye yapalım diyebileceğimiz bir sermaye var mı?” diyen Noyan, hazır giyim gibi daha düşük serma­ye maliyetli sektörlerin korunması gerektiğini, aksi takdirde mevcut yüzde 32’lik işsizlik stokunun daha da artacağını vurguladı.

“Mısır’da yatırım empoze ediliyor”

Son yıllarda hazır giyim yatırım­ları açısından Mısır’ın gündeme geldiğini hatırlatan Noyan, “Mısır 1.4 milyar dolardan 2.4 milyar dola­ra geldi. Yani ihracatı 1 milyar dolar arttı. Halen Türkiye’ye göre çok kü­çük. Ama orada bir habitat oluşu­yor. Bunu izlememiz lazım. Avrupa ülkeleri, göç ve güvenlik politika­ları gereği Kuzey Afrika bölgesin­de bir duvar oluşturmaya çalışıyor. Onun için de Mısır’ı şu anda bize pompalıyorlar. Hem fiyat açısın­dan, aynı zamanda da göç ve güven­lik politikalarına yardımcı olma­mız için oraya fabrikaları taşıma­mızı istiyorlar” dedi.

İç pazarda ithalat baskısı artıyor

TGSD Başkanı Toygar Noyan, uygulanan politikaların ithalata yaradığını söyleyerek, son 2 yılda 1.3 milyar dolarlık üretimin içeride kaybedilerek dışarıdan alınmaya başlandığını söyledi. Bunun da doğrudan 145 bin kişilik istihdam kaybına yol açtığını ifade eden

Noyan, sektörün 18 milyar dolar dış ticaret fazlası yaratırken, bu rakamın 14 milyar dolara gerilediğini sözlerine ekledi.

TGSD Başkanı’nın acil çözüm önerileri

 1-Asgari ücrette 2 bin 500 TL devlet desteğinin tüm sektör firmalarına, ölçek gözetmeksizin verilmesi.

2-Net ihracata yüzde 10 kur dönüşüm desteği sağlanması.

3-Reeskont faizi tahsilatının dönem sonunda yapılması.

4-Eximbank kredi desteklerinin toplam ihracat değerinin yüzde 16’sına çıkarılması ve teminat mektubu kolaylıkları sağlanması.

5-GES yatırımlarının önündeki sorunların çözülmesi, mikro ihracat ve KDV iadelerinin hızlandırılması.

6-EYT’li çalışanların SGK primlerinin devlet tarafından karşılanması, sadece gelir vergisinin alınması.

7-Kadınların iş gücüne katılımını artırmak için iş hayatına yeni giren ve eşi sigortalı olan kadınların sağlık primlerinin 3-5 yıl süreyle alınmaması.

“Sahada olmak için kovanın deliği kapanmalı”

 Türkiye’nin Kuzey Afrika’dan yüzde 44, Uzakdoğu’dan da yüzde 60 pahalı hale geldiğini kaydeden Toygar Noyan, “Müşteri yüzde 20-25 fazlasına bizden almaya razı ama yüzde 45-60 ödemek istemiyor. Türkiye için fırsat var ama yüzde 60 pahalıyken bunun olması mümkün değil. 5-10 yıl sonra sahada olabilmemiz için ilk önce kovamızın altındaki deliği onarmamız ve kovayı büyütmemiz lazım” dedi.