MARUF BUZCUGİL/BRÜKSEL
MEHMET KAYA/ANKARA

Avrupa’nın savunma sanayiini güçlendirmesi ve yeni ürünlerin tüm üyelerin savunmasına katkı verecek şekilde tedariki için AB arayışları sürüyor. Ülkeler, savunma harcamalarını artırma yönünde irade gösterse de bunun ne kadarının kabul edileceği, ABD’nin bastırdığı gibi GSYH’nin yüzde 5’ine kadar yükselip yükselmeyeceği belirsiz. Diğer yandan Birlik, savunma harcaması yapmak isteyen ülkelere finansman sağlama programında son aşamaya geldi. Ülkelerin planlarını sunması bekleniyor. Ancak bazı ülkeler, AB’nin sunduğundan daha ucuza finansman bulma imkanına sahip. Avrupa’nın savunma harcamalarında 800 milyar Euro düzeyinde bir hacim bekleniyor. İvedi olarak finansman programı kapsamında da 2025 için 150 milyar Euroluk borç verme programı olan SAFE ilan edildi, burada tutarın 100 milyar Euro’yu aşması olası. Türkiye bu programlara dahil olabilir ancak çeşitli zorluklar da kendini gösteriyor.

Türkiye ile işbirliği yapabilecek ülkelerin bazıları bu finansmandan yararlanabilir görünüyor. Ancak burada da Türk savunma sanayiinin gelişimi değil, Türkiye’nin bazı kritik alımlarını yapabilmesi, yani pazar olması kapısı açılıyor. Acil bazı ihtiyaçlar için bu bir fırsat gibi görünse de Türkiye’nin ana beklentisi, ürün vermek ya da üretim projelerinde ortak olarak katılmak. Türkiye’nin bu projelere katılımına olanak sağlayacak müzakereler devam etse de henüz bazı ülkelerinin itirazı aşılamadı. AB, üretim gücündeki yetersizliği görüyor, Türkiye ise güçlü bir imalat kapasitesine ulaştı. Yine de AB’nin bu konuda ayak sürümesi olası görünüyor. Türkiye’nin ise hem alım, hem de ürün satma-ortak imalat yönünde gerçekçi bir yaklaşımla AB ile “samimi bir iş birliği”ne hazır olduğu belirtiliyor.

“Türkiye etkin rol oynama kapasitesini bildirdi” 

EKONOMİ’ye bilgi veren kaynaklar, Türkiye ve AB’nin savunma sanayiine yönelik olarak bir işbirliği modeli geliştirmesi gerekeceğini vurguladılar. Türkiye, Avrupa’nın silahlanmasında etkin bir rol oynama kapasitesi olduğunu karşı tarafa iletti. Savunma sanayiinde çalışanların yaş ortalamasından üretim kapasitesine, imalatçı şirket sayısına kadar geniş bir yelpazede Türkiye’nin üstünlükleri bulunuyor. Elbette üretim maliyetleri de önemli ancak bu tek başına bir anlam ifade etmiyor. Türkiye’nin Avrupa ülkelerinin silah tedarik sistemi içinde etkin ve güçlü bir işbirliği aradığı biliniyor.

Mevcut görünümde Avrupa Birliği’nin uygulamaya aldığı 100 milyar Euro dolayında olabilecek finansman programı işlemeye başladı. Bu fondan yararlanmak isteyen ülkeler planlarını iletecek, Avrupa Birliği de bu plan doğrultusunda finansman oluşturacak. Tahminler buradan alınacak kredi faizinin yüzde 3’ün altında kalacağı yönünde. Program daha uygun borçlanma imkanı olmayan Türkiye için çok cazip. 10 yılı ödemesiz, 40 yıla kadar uzayabilecek vadeler söz konusu. AB üyesi ülkelerin başvuruları başladı. Bazı Avrupa ülkelerinin muhtemel faizlerden daha düşük oranlarla borçlanma imkânı sağlaması da mümkün. Fon ihtiyacı olan ülkeler için ise alım yapmak istediklerinde uygun bir yapı sunuyor.

Türkiye sadece alıcı ülke olmak istemiyor 

Türkiye’nin Avrupa’dan biri çok uzun yıllara dayanan iki büyük alım isteği bulunuyor. Bunlardan biri uzun menzilli hava savunma sistemi. Bu projede ilerleme sağlanmış, hatta bazı üretim işbirlikleri de masaya gelmişti ancak Türkiye- AB ilişkilerinin bozulması, başka ülkelerden tedariklerle birlikte proje rafa kalkmıştı. Diğeri ise Eurofighter uçak alımı. Türkiye bu konuda isteğini belirtmiş ancak Almanya’nın engeline takılmıştı. Bu engelin ne düzeyde devam ettiği bilinmemekle birlikte Temmuz ayında İstanbul’da yapılacak IDEF 2025’te “sürpriz” olasılığından söz ediliyor. AB’nin uygulamaya aldığı program kapsamında, üye ülkelerden biri Türkiye’yi de kapsayacak şekilde bir alım programı sunabilir. Bu yolla yapılacak bir alımda da tedarikçi ülkenin kabulü gerekecek.

Türk firmalarının katılımı zor ama imkansız değil

Türkiye, “samimi iş birliği” şeklinde kodlayarak AB’nin savunma tedarik süreçlerine katılma isteğini açıkladı. Sadece alıcı ülke değil, aynı zamanda ürünleriyle, şirketleriyle katılım yolları aranıyor. Türkiye’de kurulu firmaların sisteme dahil olması AB ile Türkiye arasında bir anlaşmaya, bu da bütün ülkelerin kabulüne bağlı. Elbette, bazı ülkelerin buna itiraz edeceği şimdiden belli ancak AB’nin bu itirazları aşma gücü bulunuyor. Diğer konular ise AB ülkelerinin Türkiye’de kurulu şirketlerinin projelerde yer alması. Bunda da ilgili ülkelerin AB ile görüşerek, Türkiye’deki bu şirketlerine yönelik garanti vermelerine bağlı görünüyor. Bu programa dahil olabilmek Türkiye açısından bir avantaj daha sağlayacak. Eğer işbirliği tüm prosedürleriyle yerine gelirse belirli bir oranda sağlanan kaynak Türkiye’nin kendi savunma sanayiinden alımlarında da kullanılabilecek. Türkiye’nin üretim gücü düşünüldüğünde, hatta bazı ürünlerin artık NATO ve AB üyeleri tarafından envantere alındığı bir ortamda yeni işbirliklerinin önünde siyaset dışında bir engel görülmüyor. Sözü edilen AB’nin açıkladığı finans programı kapsamında bir işbirliğinin arayışı.