Recep ERÇİN

ABD’nin Çin’e uygulamaya başladığı yüksek gümrük tarifeleri, Türk gümrük­lerinde farklı bir boyutta endişe­ye yol açıyor. Bir yandan Türk li­rasının reel anlamda değerli kal­ması ithalatı ucuzlatırken, diğer yandan ABD’ye ihracat yapama­yacak olan Çin’in Avrupa ve Tür­kiye gibi alternatif pazarlara yö­nelmesi bekleniyor.

Bu durum, Türkiye gümrüklerinde ciddi bir yoğunluğa neden olabilir. KAYAS Gümrük Müşavirliği Kurucusu Hakan Kaya, konuyla ilgili yaptı­ğı değerlendirmede şunları söy­ledi: “Çin’e uygulanan vergiler ne­deniyle ABD’ye ihracatımız arta­cak diye bakılıyor ancak her ilacın bir yan etkisi vardır. Çin, elindeki fazla üretimi Türkiye’ye ve Türki­ye üzerinden başka pazarlara sat­mak isteyecektir. Bu da yerli üre­timi olumsuz etkileyebilir.”

Normal işlere ilave yük gelecek

Kaya, Türkiye’nin de kendi pa­zarını korumak için Çin’e karşı gümrük duvarlarını yükseltmesi­nin bir çözüm olabileceğini ifade etti. Artan ticaret hacmi nedeniy­le menşe kontrollerinin de artaca­ğına dikkat çeken Kaya, bu duru­mun gümrüklerde kontrolleri yo­ğunlaştıracağına ve birikmelere yol açabileceğine işaret etti.

Örnek olarak kumaş ithalatını gösteren Kaya, şu ifadeleri kullandı: “Bir düz dokuma kumaşta ilave vergi, ek yükümlülük, anti-damping gibi uygulamalar var. Avrupa’dan ge­lenlerde çoğu zaman bunlara ba­kılmadan geçiyor. Ancak kumaş gibi teknik detayları olan ürün­lerde metrekare ağırlığı, dokuma yapısı, işlemeleri gibi birçok ölçüt dikkate alınıyor. Çin’den yapılacak yoğun ithalat bu açıdan ciddi so­runlar ve darboğazlar yaratacak. Mevcut iş yükümüz bile artacak; adeta bir tsunami yaşanacak.”

Mevzuat belirsiz

Karmaşık mevzuat yapısı ve cezai işlemlerdeki belirsizlik nedeniyle ithalatçıların yargı süreçleriyle karşı karşıya kalabileceğini vurgulayan Kaya, “Mevzuat hem hataya hem de yoruma açık. Bu da suistimale kapı aralayabiliyor. Beklenen Çin yoğunluğu, ithalatçıları mahkemelik yapabilir” değerlendirmesinde bulundu.

“Haksız fiyat gözetimine köklü çözüm şart”

Haksız fiyat rekabetini engellemeye yönelik uygulanan işlemlere ilişkin açılan dava sonucu Danıştay’ın “Kıymet Kriterli Gözetim Uygulaması”nın iptali yönünde karar vermesiyle gümrüklerde sorunlar oluştu. Kaya, “Az önce bir firma ile gözetim uygulamasını kapattık ama Türkiye’nin her yerinde böyle değil, sorunlar sürüyor” dedi. Danıştay kararının yanlış bir uygulamayı gün yüzüne çıkardığını belirten Kaya, gözetimde ceza oluşmaması gerekirken, karardan önce gümrük daireleri ve müfettişlerce cezaların kesilmeye başlandığını not ederek, yeni bir kararla köklü bir çözüm beklediklerini söyledi.

“Merkezi Gümrük” uygulaması önerdi

Gümrüklerde yaşanabilecek sıkışıklıkları önlemek için “Merkezi Gümrük” sisteminin devreye alınması gerektiğini söyleyen Kaya, önerisini şöyle açıkladı: “Gelen ürünler sarı, kırmızı ve mavi hatlara ayrılıyor. Ancak Muratbey, Erenköy, Ambarlı gibi büyük ve yoğun gümrüklerde dosya başına düşen memur sayısı oldukça düşük.

Örneğin bir ilde 10 muayene memuru günde 20 dosya ile ilgilenirken, büyük gümrüklerde bir memura 40-50 dosya düşüyor. Sarı hatta olan, sadece belge kontrolü gereken dosyalar merkezi bir sistemle daha az yoğun gümrüklere yönlendirilirse işlemler hızlanır. Belgelerde sorun olursa ilgili memur incelemeye devam eder. Bu şekilde yoğunluk dengelenmiş olur.”