Başak Nur GÖKÇAM

Avustralya’daki Flin­ders Üniversitesi bi­lim insanları, altın çı­karımında kullanılan siyanür ve cıva gibi toksik kimyasallara sürdürülebilir alternatif geliş­tirdi.

Elektronik atık yığınla­rından ve cevherlerden altını geri kazanmak için havuz de­zenfektanlarında yaygın ola­rak kullanılan bir bileşik ile yeniden kullanılabilen kükürt açısından zengin bir polimeri birleştiren yöntemin, hem çev­reyi hem insan sağlığını koru­yacağı belirtildi. Araştırma, Nature Sustainability dergi­sinde yayımlandı. Bu yenilik­çi teknik ile elektronik atıklar­daki eser miktarda altının dahi yüksek saflıkta geri kazanıla­bileceği ve madencilik kaynak­lı toksik atıkları büyük oranda azaltabileceği ortaya konuldu.

Flinders Üniversitesi Kim­ya Profesörü Justin Chalker liderliğindeki ekip, yöntemi cevher, devre kartları ve hatta bilimsel atıklardaki altın üze­rinde başarıyla test etti. Yeni süreç, düşük maliyetli triklo­roizosiyanürik asit ile altını çözerek, polimer sayesinde se­çici biçimde bağlayıp geri ka­zanıyor ve ardından polimerin yeniden kullanıma hazır hale getirilmesini sağlıyor.

Cıva ve siyanür kullanımını azaltacak

Araştırmacılar, söz konusu tekniğin dünya genelinde ar­tan altın talebine daha çevre­ci bir yanıt sunarken, aynı za­manda cıva ve siyanür kullanı­mını azaltarak küçük ölçekli madencileri ve geri dönüştürü­cüleri destekleyebileceğini be­lirtti.

Araştırmaya ilişkin konu­şan Flinders Üniversitesi Fen ve Mühendislik Fakültesi’nde­ki Chalker Laboratuvarı’nı yö­neten Kimya Profesörü Justin Chalker, “Çalışmada, suyu de­zenfekte etmek için kullanılan bir bileşikten türetilen yeni ve geri dönüştürülebilir bir sızdır­ma reaktifi de dahil olmak üze­re birçok yenilik yer alıyor. Ekip ayrıca, ışığı kullanarak temel reaksiyonu başlatmak için, al­tını suya çıkardıktan sonra bağ­layan malzeme olan polimer sorbenti üretmenin tamamen yeni bir yolunu geliştirdi. Ama­cımız, altının birçok kullanım alanını desteklerken, çevre ve insan sağlığı üzerindeki etkiyi azaltan etkili altın geri kazanım yöntemleri sunmaktır” dedi.

Hem daha ucuz hem daha zararsız

Yeni çalışmada yöntemlerin mekanizmaları, kapsamı ve sı­nırlamaları hakkında kapsam­lı bir araştırma bildirilirken, ekip şimdi yöntemi daha geniş ölçekte denemek için maden­cilik ve e-atık geri dönüşüm operasyonlarıyla çalışmayı planlıyor. Geliştirilen yöntem­de ise altını çıkarmak için dü­şük maliyetli ve zararsız bir bileşik kullanıldığı belirtildi.

Araştırmaya yönelik konuşan Flinders Üniversitesi doktora sonrası araştırma görevlisi Dr. Max Mann, “Bu makale, büyü­yen e-atık stoklarının yöneti­mi konusunda dünyanın en bü­yük sorunlarının ele alınması için disiplinler arası işbirlikle­rine ihtiyaç duyulduğunu gös­teriyor” derken ARC DECRA Üyesi Dr. Nicholls ise, “Yeni geliştirilen altın sorbenti, kü­kürt açısından zengin polimeri yapmak için UV ışığının kulla­nıldığı sürdürülebilir bir yak­laşım kullanılarak üretiliyor. Daha sonra, altın geri kazanıl­dıktan sonra polimerin geri dö­nüştürülmesi, bu yöntemin ye­şil kimlik bilgilerini daha da ar­tırıyor” yorumunu yaptı.

İnsanlık, e-atık tehdidi altında

Elektronik atık (e-atık), dünyada en hızlı büyüyen katı atık akışlarının başında geliyor. 2022’de, küresel olarak tahmini 62 milyon ton e-atık üretildi. Bu atıkların sadece yüzde 22,3’ünün resmi olarak toplandığı ve geri dönüştürüldüğü belgelendi. e-atıklar, toksik maddeler içerdiği ve uygunsuz şekilde geri dönüştürüldüğünde toksik kimyasallar üretebildiği için tehlikeli atık olarak kabul ediliyor. Bu toksik maddelerin çoğunun insan sağlığına zarar verdiği biliniyor veya bundan şüpheleniliyor. Ayrıca dioksinler, kurşun ve cıva gibi birkaçı halk sağlığı açısından endişe verici 10 kimyasal arasında yer alıyor. e-atıkların yetersiz geri dönüşümü halk sağlığı ve güvenliği için bir tehdit oluşturuyor.

“e-atık yığınına daldık, altın blokuyla dışarı çıktık”

Çalışmaya yönelik değerlendirmede bulunan Flinders Üniversitesi araştırma görevlisi Dr. Harshal Patel, “Bir e-atık yığınına daldık ve bir altın blokuyla dışarı çıktık! Umarım bu araştırma, acil küresel zorluklara etkili çözümlere ilham verir” derken, Dr. Lynn Lisboa ise “Altına yönelik teknolojik ve toplumsal talebin giderek artmasıyla birlikte, altını çeşitli kaynaklardan saflaştırmak için güvenli ve çok yönlü yöntemler geliştirmek giderek daha da önemli hale geliyor” ifadelerini kullandı.