Kredi açığında görülmemiş seviye

İBRAHİM EKİNCİ

Merkez Bankası’nın (MB) “Kredi – GSYH Açığı” verisi, kredi darboğazının resmini çiziyor. MB grafiğindeki veriler en son 1.Ç 2023’ü kapsıyor. Ancak BDDK verilerinden bakıldığında, 2024 ve 2025 yıllarında da durumun kötüleşerek devam ettiği görülüyor. Kredi kullanımının – GSYH’ya oranında açığın görülmemiş seviyelere ulaştığı 2023 yılı verisi, trend seviyesinin 23,30 puan altında kalmış. Yine grafiğin kapsadığı dönem dikkate alındığında 1997’den beri böyle bir kredi açığı seviyesi hiç yaşanmamış görünüyor. Birçok yıl trend seviyenin üstünde gitmiş. TÜİK’in yıllık GSYH verileri ile BDDK’nın toplam kredi verileri üzerinden geriye doğru bakıldığında kredi kullanımında zirve seviyenin 2020 yılındaki yüzde 70,8 oranı olduğu görülüyor. 2020’de pandemi döneminde açılan kredi paketleri verilere yansımış. Ancak sonrasında her yıl neredeyse 10’ar puan düşerek Nisan 2025 itibariyle yüzde 37,4’e gerilemiş.

MB’nin grafiği, “Türkiye için finans dışı özel sektörün kullandığı toplam kredilerin, Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’ya (GSYİH) oranını, bu oranın uzun vadeli eğilimi ve Kredi-GSYİH açığını bir arada gösteriyor. Kredi-GSYİH açığı, Kredi/GSYİH oranı ve bu oranın uzun vadeli eğilimi arasındaki fark” olarak tanımlanıyor. Sayfadaki grafiğin 2023 1.Ç itibariyle trend değeri 90.80, toplam kredi kullanımı endeks değeri 67.50, bu iki veri arasındaki fark, 23.30 puan! Daha önceki yıllarda böyle bir fark yok! Bu veri, kredi kullanımının sert düştüğünü gösteriyor.

BDDK verisi ne diyor?

2024 ve 2025’te durumu anlamak için BDDK toplam kredi verileri ile TÜİK’in yıllık GSYH verilerine bakalım… Tablo orda da çok sert bir kötüleşme gösteriyor. BDDK toplam kredi verileri 2014 – 2025 arasını kapsıyor. 2014’ten 2021’e kadar kredi kullanımının GSYH’ye oranında yıllık ortalama değer yüzde 64,95 gözüküyor. 2022 – 2025 itibariyle ortalama değer (kredi kullanımının GSYH’ya oranı) yüzde 42’ye düşmüş! 2024 itibariyle değeri 36,6, 2025 itibariyle değeri yüzde 37,4!--- Son dört yılın ortalaması (trend değeri) ile önceki 8 yılın ortalaması (trend değeri) arasında 22,8 puan fark olduğu görülüyor. Bu hesap da MB’nin hesabına (23,30) yakın.

Kredi kullanımının GSYH’ya oranından türetilen “kredi açığı” verisi, kredi darboğazının resmini çiziyor. 2014 – 2021 arasında kredi kullanımının GSYH’ya oranı ortalaması % 64,95. İzleyen 2022 – 2025 ortalaması ise % 42. İki dönem trend değeri arasında 22,8 puan fark var. MB’nın kredi açığı verisi de son 28 yıldır böyle bir dönem yaşanmadığını gösteriyor.