577 milyar dolarlık vızıltı ekonomisi risk altında

Başak Nur GÖKÇAM

Bilim insanları, dünya­daki gıda üretiminin yaklaşık yüzde 75’inin tozlaşmaya, yani bitkilerin çi­çeklerinin polenle buluşma­sına dayandığını tahmin edi­yor. Bu tozlaşmanın ise yüzde 80’inden fazlası arılar tarafın­dan gerçekleştiriliyor. Yani arılar; dünyanın kahramanla­rı. Yapılan araştırmalara gö­re arılar olmazsa; elma, kiraz, badem, kabak, kahve ve pamuk gibi yüzlerce tarım ürünü ya büyük ölçüde azalır ya da ta­mamen yok olabilir.

Hesaplamalara göre; yal­nızca bal arılarının Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ta­rımına yıllık ekonomik kat­kısı 20 milyar dolardan faz­la. Dünya genelinde ise bu rakamın 235-577 milyar do­lar arasında bir değer oldu­ğu düşünülüyor. Fakat arılar, iklim değişikliği, pestisit ve habitat kaybı gibi birçok ne­denden ötürü tehlike altın­da. Son 50 yılda arı popülas­yonlarında yüzde 30-40 ora­nında düşüş gözlemlendi. Bu da sadece bal üretimini değil, gezegenin ekolojik dengesini ve gıda güvenliğini risk altına sokuyor.

İsveç’teki Uppsala Üniver­sitesi araştırmacısı Dr. Char­lie Woodrow tarafından yapı­lan araştırmaya göre yüksek ısı ve ağır metallerin yaban arılarının karakteristik vızıl­tısını bastırarak polen salını­mını ve koloni iletişimini teh­dit ettiğini, arıların uçuş dışı kanat titreşimlerinin frekan­sının bu nedenle azaldığını ve bunun da arılar arasındaki ile­tişimi olumsuz yönde etkiledi­ğini söyledi.

En verimli uçuş kaslarına sahipler

Konuya ilişkin açıklamada bulunan Dr. Charlie Woodrow, “İnsanlar uzun zamandır bö­ceklerin uçuş kaslarının nasıl çalıştığıyla ilgileniyor, çünkü bu kaslar doğadaki en verimli uçuş sistemlerini çalıştırıyor. Ancak çoğu kişi, arıların bu kasları uçuş dışında başka iş­levler için de kullandığını bil­miyor” dedi.

Bu önemli uçuş dışı kas tit­reşimleri iletişim, savunma ve vızıltı yoluyla tozlaşmada kullanıldığını belirten Dr. Wo­odrow, “Vızıltı yoluyla tozlaş­ma, bir arının vücudunu bazı çiçeklerin polen gizleyen an­terlerinin etrafına dolayarak uçuş kaslarını saniyede 400 defaya kadar kasarak poleni sallayan titreşimler üretme­siyle oluşan inanılmaz bir dav­ranıştır” diye konuştu.

Deneylerinde, Avrupa tü­rü olan sarı kuyruk­lu bombus arısı ko­lonileri kullandığı bilgisini paylaşan Dr. Woodrow ve ekibi, ivmeölçer­ler kullanarak vızıl­tının frekansını, ya­ni duyulabilir perde­yi ölçebildi. “Daha önce hiç görülmemiş davranışla­rı ortaya çıkarmak için yük­sek hızlı film çekimi de kulla­nıyoruz” diyen Dr. Woodrow, “Örneğin, yakın zamanda arı­ların sadece çiçeklere dokun­makla kalmayıp, bu titreşim­leri ısırarak periyodik olarak çiçeklere ilettiklerini keşfet­tik” dedi.

Şimdiye kadar yapılan araş­tırmalarda, sıcaklığın gerçek­ten dikkate alınmadığını söy­leyen Dr. Woodrow, “Son za­manlarda sıcaklığın daha önce tahmin edilenden çok daha önemli bir rol oynadığını keş­fettik ve bu çalışma şu anda ya­yınlanmak üzere değerlendir­me aşamasında. Bu, vızıldama yoluyla tozlaşmayı nasıl ince­lediğimiz konusunda birçok çıkarım içeriyor” diye ekledi.

Çevresel değişimin etkisini bilmek gerek

Çevresel değişimin bir arı vızıltısı üzerindeki etkisi­ni anlamanın faydaları ara­sında, arı ekolojisi ve davra­nışları hakkında benzersiz bilgiler edinme, en çok risk altında olan türleri veya böl­geleri belirlemeye yardımcı olma ve ses kayıtlarına daya­lı yapay zekâ tabanlı tür tes­pitinin iyileştirilmesinin yer aldığını belirten Dr. Wood­row şöyle devam etti: “Belki de vızıltılar stres veya çevre­sel değişimin bir göstergesi olarak bile kullanılabilir. Ör­neğin, artık bazı çevre kirle­ticilerinin arıların ürettiği vızıltıları etkileyebileceğini biliyoruz, bu nedenle ekosis­tem sağlığının bir göstergesi bile olabilirler."

Tozlaşmadaki etkisi yaban hayatı için endişe verici

Hem insanlar hem de yaban hayatı için en endişe verici olan durumun, vızıltı tozlaşmasındaki bir azalmanın bitki üremesi ve biyolojik çeşitlilik üzerinde potansiyel olarak ciddi sonuçlar doğurabilmesi olduğuna dikkat çeken Uppsala Üniversitesi araştırmacısı Dr. Charlie Woodrow, “Örneğin, vızıltı tozlaşması enerji açısından pahalıdır ve arının metabolik ısı üretmesine neden olur; bu nedenle ortam çok ısınırsa, vızıltı tozlaşması yapılan çiçeklerden kaçınmayı tercih edebilir” dedi.

“Mikro robotlarla arıların titreşimlerini anlamaya çalışıyoruz”

Çevresel değişimin arı vızıltılarını nasıl etkileyebileceği konusundaki anlayışı geliştirmenin yanı sıra, robotik ve tozlaşma hizmetlerinin gelecekteki güvenliği için de uygulamaların mevcut olduunu söyleyen Uppsala Üniversitesi araştırmacısı Dr. Charlie Woodrow, “Mikro robotik aracılığıyla arı titreşimlerini anlamaya çalışıyoruz, bu nedenle sonuçlarımız polen salınımını anlamak için mikro robotlar geliştirmeye de katkı sağlayacak” bilgisini verdi.