Merak yalnızca bir başlangıç mı?

Banu SEYHAN

Merakla başlıyoruz çoğu şeye. Bir tabloya, bir şi­ire, bir insana…

Bir galeride gezerken çoğu za­man göz, bir eser üzerinde faz­ladan birkaç saniye oyalanır. O saniyeler çoğu zaman bir şeyin başladığı andır; adını koyama­dığımız bir çağrı, zihinsel bir du­raksama. Belki renkten, belki ta­nıdık gelen bir figürden, belki sadece mekânın içindeki sessiz­liğinden ötürü. Ama çoğu zaman orada kalmayız. Merak ederiz, sonra geçeriz. Görsel çağda yaşa­manın laneti bu: merak hızla baş­lar, hızla kayar.

Oysa merak, sadece eşiği açar. Gerisi bize kalır.

Aşk değil derin bir dostluk gibi

Susan Sontag, “Sanat eserine bakmak, bakmamakla eşitlene­mez” der. Bakmak, uzun sürerse bir ilişkiye dönüşür. İlk anda gü­zel gelen, gözümüze “iyi kompo­zisyon” olarak çarpan şeyin ötesi­ne geçmeye başladığımızda, kendi duygularımızla, belleğimizle kar­şılaşırız. Sanatın karşısında yal­nız kalabilenler, zamanla eserle birlikte yaşlanmayı kabul eden­lerdir. Bu bir aşk gibi değil; daha çok, derin bir dostluk gibi. Sessiz, güvenilir ve dönüştürücü.

Bir koleksiyonerimle konuşur­ken bana şöyle bir şey söylemişti: “Birkaç esere hep geri döndüm. Çok ilgi çekici olmadığını düşün­düğüm ilk andan sonra bile me­rak duygumu biraz körükleyerek ona olan ilginin devam ettiğini anladım, beni çeken şeyin ne ol­duğunu bilmeden o an, çeken şeyi izlemeye devam ettim.”

Sanatın en güçlü etkisi belki de budur; fiziksel mekanda sabit du­rurken, bize her seferinde fark­lı bir yanımızı gösterir. Merak­la başlayan o ilk bakış, zamanla bir tanımaya, bir tanıklığa dönü­şür. Ve sonra ister istemez sahip­lenme arzusu gelir. Sadece este­tik bir hazdan ötürü değil; artık onunla bir şey paylaştığımız için.

Bu süreçte sanat danışmanlığı da sadece “ne almalı” sorusuna ce­vap vermez. Aslında çoğu zaman şu soruyu açıkta bırakır: “Sen, ne­yin karşısında kendini zaman ve alan tanımaktan sıkılmazdın?”

Bu yüzden bazı eserler hemen alınmaz. Bazıları yıllar sonra dö­ner gelir. Bazıları ise hiçbir za­man unutulmaz, çünkü içimizde bir parçasını bırakmıştır.

Merakla başlar, sadakatle açılır

“İyi bir eser değişmez, ama se­ni değiştirir” derdi bir küratör ar­kadaşım.

Merak bunu başlatır. Ama de­rinleşmek, yalnız kalmayı, zaman tanımayı, bakmayı sürdürmeyi gerektirir. Belki de bugünlerde en çok eksikliğini hissettiğimiz şey budur: bir şeyle uzun süre kal­mak, onunla sıkılmadan, pes et­meden kalabilmek.

Sanat merakla başlar ama sa­dakatle açılır.

İlk bakış bir kıvılcımdır yal­nızca; o kıvılcımın nereye vara­cağını, neye dönüşeceğini kim­se önceden bilemez. O yüzden iyi sanat, izleyiciye sabırla bakar. Acele etmez, ikna etmeye çalış­maz. Yanında kalıp kalmayacağı­nızı test eder gibi…

O eşiği geçenler bilir: bir tablo­ya beş dakika boyunca hiçbir şey yapmadan bakmak kolay değil­dir. Ama o beş dakika, bir ay bo­yunca zihninizde dolaşabilir. Bir renk tonunun nerede karşınıza çıktığını hatırlarsınız, bir figürün duruşu bir düşünceye eşlik eder, bir çizginin eğriliği hayatın başka bir köşesine dokunur.

Çünkü sanat yalnızca görülen değil, içselleştirilen bir şeydir.

Gözden kalbe, oradan belleğe ve bazen yaşamın kararlarına ka­dar sızabilir. İşte bu sızma hâli, sadece merakla değil, onun ar­dından gelen sadakatle mümkün­dür. Her seferinde yeniden bak­mayı, yeniden anlamayı, bazen de anlamamayı kabul etmekle…

O yüzden merak bir başlangıç­tır evet. Ama sadece iyi bir baş­langıç değil; doğru bir yolun da habercisidir.

Bir eserin yanında kalma kara­rını verdiğinizde, aslında onunla birlikte bir düşünme biçimini, bir ritmi, belki de bir yaşam duruşu­nu seçmiş olursunuz. Bu sadakat, koleksiyonerliği de besleyen şey­dir, yazarlığı da, izleyiciliği de…

Sanat her seferinde aynı kal­maz. Siz de kalmazsınız. Ama sa­dakatle bakarsanız, aranızdaki ilişki derinleşir. Ve bazen, bir iliş­kiyi yalnızca bu derinlik yaşatır.