150 milyar euroluk SAFE kapısı aralandı

Nagihan KALSIN

Türkiye, Avrupa Birli­ği’nin (AB) savunma sanayii alanında de­rinlemesine entegrasyon ve stratejik özerklik hedefle­ri doğrultusunda oluşturdu­ğu 150 milyar euroluk Avru­pa Güvenlik Eylemi (SAFE) mekanizmasına dahil olma kararlılığını netleştirdi. Da­ha önce de aynı girişimlerde bulunan Türkiye, SAFE çer­çevesinde AB ile ikili anlaş­ma imzalama niyetini res­men bildirerek süreci somut­laştırdı.

DÜNYA Gazetesi’nin res­mi kaynaklardan edindiği bilgiye göre, Türkiye’nin ta­lepleri arasında SAFE kap­samındaki ortak tedarik pro­jelerine katılım koşullarının iyileştirilmesi yer alıyordu. Katılım koşullarının iyileş­tirilmesinin ardından Tür­kiye’nin ikili anlaşma imza­lama niyetini bildirmesiyle, 150 milyar euroluk devasa fırsatın kapısı aralanmış ol­du. Söz konusu gelişme, Tür­kiye’nin savunma sanayii ka­pasitesini uluslararası are­nada güçlendireceği gibi, AB-Türkiye ilişkilerinde de yeni bir sayfa açılması anla­mına geliyor.

Güvenlik mimarisini şekillendiriyor

Avrupa Güvenlik Eylemi, AB’nin savunma sanayii ka­pasitesini artırmak ve strate­jik özerkliğini güçlendirmek amacıyla oluşturuldu. Rus­ya-Ukrayna Savaşı sonrası Avrupa güvenlik mimarisini yeniden şekillendirme çaba­larının bir parçası olarak ka­bul edilen SAFE tüzüğü, yak­laşık iki aylık müzakerelerin ardından AB Konseyi tarafın­dan onaylandı. SAFE’in te­mel amacı, AB’nin 2030 yılı­na kadar ortak savunma ka­biliyetini artırmak, tedarik zincirlerini güvence altına almak ve üye ülkeler arasın­da savunma alanında koordi­nasyonu güçlendirmek.

Üretimi teşvik edecek

Geliştirilen yeni mekaniz­ma ile ulusal planlar ve talep­ler doğrultusunda ilgili üye ülkelere 150 milyar euroya kadar kredi sağlanması he­defleniyor.

Krediden faydalanmak is­teyen üye devletlerin, en az iki katılımcı ülkeyi kapsayan ortak satın alımlar gerçekleş­tirerek kredi koşullarını sağ­laması bekleniyor. Özellikle ABD’nin Ukrayna’ya yaptığı askeri yardımın kesilebile­ceği endişeleri ve Avrupa’nın savunma bağımlılıklarını azaltma ihtiyacı, SAFE me­kanizmasını daha da kritik hale getiriyor. Uygulama; mü­himmat, drone ve anti-drone sistemleri, hava savunma, as­keri hareketlilik ve elektro­nik savaş gibi stratejik alan­larda ortak tedarik ve üreti­mi teşvik ederek Avrupa’nın savunma sanayii üssünü güç­lendirmeyi amaçlıyor.

Samimiyet testi niteliğinde

Türkiye’nin SAFE meka­nizmasına dahil olma giri­şimleri, hem AB hem de NA­TO için stratejik bir önem taşıyor. Resmi kaynaklar, Türkiye’nin ve Türk firma­larının SAFE planına tat­minkâr biçimde dahil edilip edilmeyeceğinin, AB açısın­dan bir “samimiyet testi” ni­teliği taşıyacağını belirti­yor. Avrupa’nın en güçlü or­dularından birine sahip olan Türkiye’nin, muharebe sa­hasında kendini kanıtlamış savunma ürünleriyle SAFE Mekanizması’na azami şe­kilde dahil olabilmesini sağ­layacak teknik ve anlaşmaya dayalı zeminin tesisi için ça­balarını sürdürmeye karar­lı olduğu vurgulanıyor. Tür­kiye’nin katılımı, Avrupa çapında rekabetçiliğin sağ­lanması, tedarikçiler için fi­yat avantajının korunması, verimli üretim süreçleri ve son kullanıcılara teslim süre

 süre­lerinin azaltılması açısından büyük önem taşıyor. Özellikle NATO üyesi olup AB üyesi ol­mayan müttefiklerin sürecin dışında tutulmaması gerek­tiği, NATO’nun AB üyesi olan ve olmayan Avrupalı mütte­fikleri arasında silahlı kuv­vetlerin birlikte çalışabilirli­ğinin korunmasının SAFE’in başarısı için belirleyici olaca­ğı ifade ediliyor.

Ankara’nın kararlılığı net

SAFE çerçevesinde üçün­cü ülkelerin katılımı belir­li koşullara bağlı. AB fonla­rından yararlanmak için sa­tın alınacak silah sisteminin değerinin en az yüzde 65’inin AB üyesi bir ülkede, Ukray­na’da ya da bir Avrupa Eko­nomik Alanı/Avrupa Serbest Ticaret Birliği ülkesinde üre­tilmesi gerekiyor. Kalan yüz­de 35’lik kısım dünyanın her­hangi bir üçüncü ülkesinden gelebilirken, bazı üçüncü ül­keler blokla mevcut bir Gü­venlik ve Savunma Ortaklığı­na (SDP) sahip olmaları du­rumunda yüzde 65’e kadar katılım sağlayabiliyor. Türki­ye’nin bu yöndeki girişimle­ri, mevcut koşulların kendisi için daha elverişli hale geti­rilmesi talebini içeriyor.

An­kara, mevcut potansiyeliyle Avrupa savunmasının gele­ceğinde yer almak için karar­lılığını net biçimde ortaya ko­yuyor. Türkiye’nin bu girişi­mi, sadece savunma sanayii alanında değil, aynı zamanda AB ile ilişkilerin genel seyrin­de de olumlu bir ivme kazan­dırabilir. İkili anlaşma görüş­melerinin ilerleyen süreçte nasıl şekilleneceği merakla beklenirken, bu adımın Avru­pa güvenlik mimarisinin ge­leceğinde Türkiye’nin rolünü pekiştireceği aşikâr.

SAFE mekanizması katılım koşulları

-AB fonlarından yararlanmak için satın alınacak silah sisteminin en az yüzde 65’i AB üyesi bir ülkede, Ukrayna’da veya Avrupa Ekonomik Alanı (AEA)/Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) ülkelerinde üretilmeli.

-Kalan yüzde 35’lik kısım, dünyanın herhangi bir üçüncü ülkesinden tedarik edilebilir.

-Blokla mevcut bir Güvenlik ve Savunma Ortaklığı (SDP) bulunan üçüncü ülkeler, üretim oranlarında yüzde 65’e kadar katkı sağlayabilir.

-Krediden yararlanmak isteyen ülkeler, en az iki katılımcı ülkeyi kapsayan ortak satın alımlar yapmak zorunda.

-Katılım için tedarik zinciri güvenliğini ve stratejik özerkliği destekleyecek plan ve projeler öncelikli olarak değerlendiriliyor.

Türkiye’nin talepleri

-SAFE kapsamındaki ortak tedarik projelerine katılım koşullarının iyileştirilmesi.

-Türk savunma sanayii firmalarının, AB içindeki üretim projelerine daha geniş erişim sağlaması.

-NATO üyesi olup AB üyesi olmayan ülkelerin süreç dışında bırakılmaması ve birlikte çalışabilirliğin korunması.

-Türkiye’nin savunma ürünlerinin SAFE kredilendirme sürecinde öncelikli olarak dikkate alınması.

-Mevcut üretim ve ihracat kapasitesine göre daha esnek üretim payı oranlarının tanınması.