E3 ülkelerinden İran'a uyarı

İngiltere Başbakanlık Ofisi 10 Numara'dan yapılan yazılı açıklamaya göre, İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Almanya Başbakanı Friedrich Merz'le telefon görüşmesinde Gazze, Ukrayna ve İran'ı ele aldı.

İsrail'in açlık ve kıtlığı dayattığı Gazze'deki durumun dehşet verici olduğu konusunda mutabık kalan üç lider, acil ateşkese, İsrail'in yardımlar üzerindeki tüm kısıtlamaları kaldırmasına ve Gazze'de acı çekenlere acilen ihtiyaç duydukları gıdanın sağlamasına duyulan ihtiyacı vurguladı.

Başbakan Starmer, görüşmede ülkesinin Ürdün gibi ortaklarla birlikte çalışarak Gazze'ye havadan yardım gönderme ve tıbbi yardıma ihtiyaç duyan Gazzeli çocukları tahliye etme planlarını nasıl ileriye taşıyacağını da aktardı.

E3 ülkelerinin liderleri, Gazze'de acilen ihtiyaç duyulan ateşkesin kalıcı barışa dönüştürülmesi için sağlam planlar yapılmasının hayati önem taşıdığını vurguladı.

İngiltere, Almanya ve Fransa liderleri, bugüne kadarki işbirliklerine dayanarak bölgede uzun vadeli çözümün ve güvenliğin yolunu açacak plan üzerinde birlikte yakın çalışma niyetlerini ele aldı. Liderler, bu plan üzerinde çalışıldıktan sonra, planın ilerletilmesi için bölgedeki diğer kilit ortakları da devreye sokmaya çalışacakları konusunda mutabık kaldı.

Görüşmede Ukrayna ve İran da gündeme geldi

Görüşmede, Ukrayna konusunu da ele alan liderler, müzakere masasına gelmesi için Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin üzerindeki baskının azaltılmaması gerektiği görüşünü paylaştı. Liderler, Ukrayna'yı desteklemenin her zamanki kadar önemli olduğunu dile getirdi.

Son olarak, görüşmede İran'ın nükleer programı konusunu da ele alan üç lider, İran'ın UAEK ile işbirliği yapmaması ve diplomasiye geri dönmemesi halinde ağustos sonunda BM yaptırımlarının yeniden uygulanacağı konusunda anlaştı.

Hangi BM yaptırımları geri dönebilir?

İran ile Batı arasında uzlaşma sağlanamaz ve "snapback" olarak bilinen "tetik mekanizması" işletilip BM yaptırımları getirilirse İran'ın nükleer dosyasının çözümünün daha karmaşık hale gelebileceği değerlendiriliyor.

Tetik mekanizmasının devreye girmesiyle 2006-2010 tarihlerinde İran'a karşı çıkarılan 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı kararlar yeniden geçerlilik kazanacak.

Bu durumda geri getirilecek yaptırımların arasında silah ambargosunun yeniden yürürlüğe girmesi, İran’ın nükleer başlık taşıma kapasitesine sahip füze geliştirmesinin yasaklanması ve yüzlerce kişi ile kuruluşa yönelik mali ve seyahat kısıtlamaları yer alıyor. 2020 yılında süresi dolan silah ambargosu da bu kapsamda yeniden yürürlüğe giriyor.

En kritik yaptırım ise 1929 sayılı BMGK kararı. Bu karar, BM üyesi ülkelere İran'a ve İran'dan yapılan tüm sevkiyatları denetleme ve gerekli durumlarda el koyma yetkisi veriyor. Bu da İran’ın deniz ve hava ticaretinde kullandığı gemilere yönelik müdahaleleri mümkün hale getiriyor.

İranlı yetkililer ise BM yaptırımlarının geri getirilmesi halinde Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'ndan (NPT) çekilebileceğini daha önce ifade etti. İran ile nükleer anlaşmaya geri dönülmesi olasılığını en aza indirecek ve İran ile E3 ülkeleri arasında eşi benzeri görülmemiş bir uçurum yaratacak bu senaryonun gerçekleşmemesi için İstanbul’daki görüşmeler, taraflar açısından diplomatik çıkış yolu bulma konusunda son fırsatlardan biri olarak değerlendiriliyor.

Anlaşma sağlanması için ise ABD'nin de sürece katılması gerekiyor.

İran ile ABD arasındaki görüşmelerin yakın zamanda yeniden başlayacağı öngörülürken anlaşma için Tahran'ın "kırmızı çizgi" kabul ettiği düşük düzeyli uranyum zenginleştirme faaliyetleriyle ilgili derin ihtilafın çözülmesi gerekiyor.


source