Diyarbakır’ın Çınar ilçesinde yer alan ve Roma İmparatorluğu döneminde askeri yerleşim olarak kullanılan tarihi Zerzevan Kalesi‘nde yürütülen kazı çalışmalarında, 1800 yıllık bir su dağıtım sistemi ortaya çıkarıldı.
Üç bin yıllık geçmişe sahip olan kale, 124 metre yüksekliğindeki kayalık bir tepe üzerine kurulu bulunuyor. Antik ticaret yollarının kavşağında, stratejik konumuyla tarih boyunca büyük çatışmalara sahne olan yerleşim, son yıllarda Mithras Tapınağı ile de uluslararası ilgi görüyor. 2020 yılında UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’ne alınan Zerzevan, kazı çalışmaları ve arkeolojik buluntularla tarih meraklılarının dikkatini çekiyor.
Roma’nın mühendislik mirası
Kazı Heyeti Başkanı Prof. Dr. Aytaç Coşkun, 2014’ten bu yana süren kazılarda bugüne kadar onlarca su sarnıcı, yer altı yapıları, depolar ve konutlar gün yüzüne çıkarıldığını belirtti. Coşkun, bu yıl yapılan çalışmalarda ilk kez suyun kaleye dağıtımını sağlayan sistemin tespit edildiğini söyledi:
“Kalede Roma’nın büyük bir mühendislik harikası su sistemi bulunuyor. Su, 8,5 kilometre uzaklıktaki kurumuş kaynaklardan kemer ve kanallarla kaleye taşınıyor, ardından tonozlu sarnıçlara ulaştırılıyor. Yeni keşfettiğimiz su dağıtım sistemi ise bu suyu konutlara ve Mithras Tapınağı’na aktarıyor.”
Basınçlı sistem kullanılmış
Sistemin içinde pişmiş topraktan yapılmış künk borulara rastladıklarını ifade eden Prof. Dr. Coşkun, bu bulgunun, antik dönemde basınç sistemi kullanıldığını ortaya koyduğunu söyledi:
“Bu borular sayesinde su, yüksek seviyelere basınçla çıkarılıyor. Böylece kalenin her alanına eşit şekilde su dağıtımı sağlanmış. Tonozlu sarnıçta küçük bir şelale düzeni kurulmuş, ardından bu yapı kanallarla dağıtım sistemine bağlanmış.”
Binlerce kişilik su stoğu
Sistem üzerinde yapılan kazılarda matara parçaları da bulundu. Bu parçaların, kalede yaşayan askerlerin ve sivillerin suyu taşımak için kullandıkları kaplara ait olduğu belirtildi.
Zerzevan Kalesi’nde bulunan sarnıçların toplam kapasitesinin 10 binlerce ton suyu depolayacak düzeyde olduğu, yerleşik nüfusun ise sadece 1600 kişi olduğu ifade edildi. Olası bir kuşatma durumunda dışarı çıkmadan uzun süre dayanılabilmesi için yer altı yerleşim alanları ve su rezervleri hazırlandığı aktarıldı.
Prof. Dr. Coşkun, keşfedilen bu sistemin Roma İmparatorluğu’nun mühendislik ve mimari becerisinin canlı bir örneği olduğunu vurguladı.
Tarihin göbeğinde bir kale
Zerzevan Kalesi, Diyarbakır ile Mardin arasındaki antik yol güzergahında yer alıyor. Asur dönemine kadar uzanan tarihi geçmişiyle dikkat çeken kale, özellikle Roma döneminde büyük önem kazandı. MS 3. yüzyılda inşa edilen yerleşim, 639 yılında İslam orduları tarafından fethedilene kadar aktif olarak kullanıldı.
Surlar, kuleler, kiliseler, gizli geçitler ve yer altı tapınaklarıyla bölgenin en büyük arkeolojik alanlarından biri olan Zerzevan Kalesi, kazılar ilerledikçe Anadolu tarihine dair daha fazla sır perdesini aralamaya devam ediyor.
News
