İklim krizi dünyayı kurutuyor: Tatlı su iflası kapıda

Başak Nur GÖKÇAM

Dünya kıtaları eşi benzeri görülme­miş bir hızla kuru­yor. Şiddetli kuraklık ve ye­raltı suyunun aşırı kulla­nımı sonucu ortaya çıkan kıtasal kuraklık, tatlı su kaynaklarını azaltıyor ve deniz seviyesinin yüksel­mesine katkıda bulunuyor. Yirmi yılı aşkın süredir uy­dular, ayaklarımızın altın­da ortaya çıkan büyük bir krizi sessizce belgeliyor: İklim değişikliği, yeraltı su­yu aşırı kullanımı ve aşırı kuraklığın körüklediği bu eğilim, kuzey yarımküre­de dört büyük ‘mega ku­raklık’ bölgesi oluşturarak milyarlarca insanın tatlı su kaynaklarını tehdit ediyor.

Dört kıtasal ölçekte “mega kuraklık” bölgesi

Yeraltı suyu kaybı tek başına deniz seviyesinin yükselmesine eriyen bu­zullardan daha fazla kat­kıda bulunuyor ve acil kü­resel su politikaları yürür­lüğe konulmazsa, felaket boyutunda bir tatlı su ifla­sıyla karşı karşıya kalabili­riz. Arizona Eyalet Üniver­sitesi liderliğindeki yeni bir çalışma, tamamı kuzey yarımkürede bulunan ve tatlı su bulunabilirliği açı­sından çarpıcı sonuçlar doğuran dört kıtasal öl­çekte “mega kuraklık” böl­gesinin ortaya çıktığını vurguluyor.

Yirmi yılı aşkın uydu gözlemlerinin incelen­mesinden elde edilen ye­ni bulgular, Dünya kıtala­rının 2002’den bu yana iklim değişikliği, sürdürü­lemez yeraltı suyu kulla­nımı ve aşırı kuraklıkların etkisiyle eşi benzeri görül­memiş bir tatlı su kaybı ya­şadığını ortaya koyuyor. Arizona Eyalet Üniversite­si liderliğinde Science Ad­vances dergisinde yayın­lanan çalışma, tamamı ku­zey yarımkürede bulunan dört kıtasal ölçekte ‘mega kuraklık’ bölgesinin orta­ya çıkışına dikkat çekiyor ve su güvenliği, tarım, de­niz seviyesinin yükselme­si ve küresel istikrar üze­rinde ciddi sonuçlar doğu­racağı konusunda uyarıda bulunuyor.

Kurak alan her yıl Kaliforniya’nın iki katı kadar genişliyor

Araştırma ekibi, karada­ki kurak alanların her yıl Kaliforniya’nın yaklaşık iki katı büyüklüğünde bir hızla genişlediğini bildir­di. Ayrıca, kurak alanların giderek daha fazla kurak­laşma hızı, ıslak alanların giderek daha fazla kurak­laşma hızını geride bıraka­rak, uzun süredir devam eden hidrolojik düzenleri tersine çevirdi.

Bunun mevcut tatlı su kaynakları üzerindeki olumsuz etkileri şaşırtıcı boyutta. Dünya nüfusu­nun yüzde 75’i, son 22 yıl­dır tatlı su kaybı yaşayan 101 ülkede yaşıyor. Birleş­miş Milletler’e göre, dün­ya nüfusunun önümüz­deki 50-60 yıl boyunca artmaya devam etmesi bekleniyor; aynı zaman­da tatlı su kaynakları da önemli ölçüde azalmaya devam ediyor.

22 yıllık değişim incelendi

Çalışma kapsamında araştırmacılar, ABD-Al­manya Yerçekimi Kurtar­ma ve İklim Deneyi (GRA­CE) ve GRACE-Follow On (GRACE-FO) misyonların­dan yirmi yılı aşkın veriyi değerlendirerek, karasal su depolamanın 2002’den bu yana nasıl ve neden de­ğiştiğini inceledi.

Karadaki su kaybının türünü belirleyen araş­tırmacılar, kaybın yüzde 68’inin yalnızca yeraltı su­yundan kaynaklandığını buldu. Bunun, Grönland ve Antarktika buz taba­kalarının toplamından da­ha fazla deniz seviyesinin yükselmesine neden ol­duğu belirtildi. Araştırma, Arizona Eyalet Üniversite­si’ndeki Julie Ann Wrigley Küresel Gelecek Labora­tuvarı, GRACE Takip Bilim Ekibi ve Dünya Bankası Küresel Su İzleme tarafın­dan finanse edildi.

Kurak bölgeler Kuzey Yarımkürede çoğunlukta

Çalışmada daha önce bildirilmemiş bir salınımın da ortaya çıktığı, 2014’ten sonra kurak bölgelerin çoğunlukla kuzey yarımkürede yer almaya başladığı, yağışlı bölgelerde ise bunun tam tersinin yaşandığı belirtildi. Kıtasal kuraklığa katkıda bulunan temel etkenlerden birinin, Avrupa’da, kuzey yarımkürenin orta enlemlerinde artan kuraklık olduğu kaydedildi.

“İklim değişikliğinin en endişe verici mesajı”

 Araştırmaya ilişkin konuşan çalışmanın baş araştırmacısı ve ASU Sürdürülebilirlik Okulu’nda Küresel Gelecekler Profesörü olan Jay Famiglietti, “Bu bulgular, iklim değişikliğinin su kaynaklarımız üzerindeki etkisine dair belki de bugüne kadarki en endişe verici mesajı veriyor. Kıtalar kuruyor, tatlı su kaynakları azalıyor ve deniz seviyesindeki artış hızlanıyor. Yeraltı suyunun aşırı kullanımının devam etmesinin sonuçları, dünya çapında milyarlarca insanın gıda ve su güvenliğini tehlikeye atabilir. Bu, herkesin elini taşın altına koyması gereken bir an. Küresel su güvenliği konusunda acilen harekete geçmemiz gerekiyor” dedi.