Online dış ticarette 6 aylık açık, 71 milyar TL’ye ulaştı

Dış ticaret dengesizliği işlem adetlerine de yansıdı. Ocak-haziran döneminde online ithalat işlem adedi yüzde 23,1 artışla 178,5 milyon adede yükseldi. Buna karşılık, yabancı kartlarla Türkiye’den yapılan online alışverişlerin işlem adedi ise yüzde 36 azalarak 19 milyon adetten 14 milyona geriledi. Böylece online ihracatın yaklaşık 13 katı kadar online ithalat gerçekleştirildi. Elde edilen veriler, Türkiye’de yurtdışından alışverişin hızla arttığını, buna karşın yabancı tüketicilerin Türkiye’den dijital ürün ve hizmet alımında yavaşladığını ortaya koyuyor. Uzmanlara göre bu tablo, yerli e-ticaret platformlarının küresel pazarlarda yeterince rekabetçi olamamasından değil, yabancı rakiplere ülkeleri tarafından verilen desteklerden kaynaklanıyor.

Çin destekleri şirketleri uçurdu 

Çin merkezli online alışveriş platformları Temu ve Shein’in küresel ticaretteki yükselişi, yalnızca agresif fiyat politikalarına değil, Çin devleti tarafından sağlanan kapsamlı desteklere de dayanıyor. E-ihracat stratejisinin parçası olarak bu şirketlere lojistik sübvansiyonları, vergi avantajları, düşük faizli krediler ve hızlı gümrük geçişleri gibi kolaylıklar sunuluyor. Çin’in sınır ötesi e-ticareti teşvik eden “eWTP” (Electronic World Trade Platform) yaklaşımı da bu firmaların önünü açıyor. Özellikle küçük siparişler için sunulan devlet destekli düşük navlun ücretleri ve bazı ülkelere uygulanan vergi muafiyetleri, Temu ve Shein’in ürünlerini yerel fiyatların çok altına satabilmesini mümkün kılıyor. Çin’deki özel ekonomik bölgelerde faaliyet gösteren bu firmalar, üretimden paketlemeye kadar birçok aşamada teşviklerden yararlanıyor. Tüm bu destekler sayesinde Temu ve Shein, sadece birkaç yıl içinde dünya çapında en çok indirilen alışveriş uygulamaları haline geldi. Ucuz fiyatlar, hızlı teslimat ve dijital pazarlama gücüyle birleşen bu devlet destekli model, küresel e-ticaret dengelerini Çin lehine değiştirdi. Hatta Türkiye dahil birçok ülkede yerel online platformları geride bıraktı.

Kısıtlamalara rağmen durdurulamıyor

Türkiye’de e-ithalat lehine gelişen tablo, söz konusu alanda artan kısıtlama kararlarına rağmen gelişiyor. Geçen yıl yurt dışından gümrüksüz online alışveriş sınırı 150 Euro’dan 30 Euro’ya düşürülürken, gümrük vergisi de Avrupa Birliği’nden gelen siparişlerde yüzde 30’a, diğer ülkelerden gelen siparişlerde ise yüzde 60’a çıkarıldı. 1 Mart 2025 itibarıyla, kargo ve sigorta ücretleri de ürün kıymetine dahil edilerek vergilendirilmeye başlandı, bu da daha fazla paketin vergi sınırını aşmasına yol açtı.

1 Nisan 2025’te yürürlüğe giren yeni E Ticaret Yönetmeliği ile de, platformlara ürün güvenliği, içerik şeff afl ığı ve tüketici bilgilendirme yükümlülükleri getirirken; Türkiye’de satışı olan yurt dışı merkezli platformlara yerli temsilcilik zorunluluğu getirdi. Böylece Temu, Shein gibi şirketlerin Türkiye’de faaliyet için temsilci ataması gerekliliği ortaya çıktı. Geçtiğimiz günlerde söz konusu zorunluluğa binaen Temu Türkiye’de ofis açacağına yönelik açıklama yaptı.

En fazla market ve kırtasiye ürünü alıyoruz

Peki en fazla hangi alanlarda online ithalat yapılıyor? Yine BKM verilerine göre uçak, otel, hizmet gibi turizm harcamaları dikkate alınmadığında ilk 4 kategori market, elektronik, kırtasiye ve giyim kategorileri olarak öne çıkıyor. Bu yılın ilk yarısında 8,2 milyar TL’lik market, 7,3 milyar TL’lik eğitim ve kırtasiye, 6,3 milyar TL’lik elektronik ürün ve 3,3 milyar TL’lik de giyim ürünü alındı.