1931 yılında ABD’li hayvan psikologları Luella ve Winthrop Kellogg çifti, insan ve hayvan gelişimi üzerine yürütütkleri araştırmaları sıra dışı bir seviyeye taşıdı. Florida Eyalet Üniversitesi ile Indiana Eyalet Üniversitesi’nde görev yapan çift, bir bebek şempanzeyi kendi oğullarıyla birlikte büyütmeye karar verdi.
İKİ TÜR, TEK AİLE: DONALD VE GUA
Kellogg çiftinin evinde başlayan bu deneyin başrolünde biri insan, biri şempanze iki bebek vardı. Donald, 10 aylıkken; Gua ise henüz 7.5 aylıkken birlikte büyütülmeye başlandı. Başta 5 yıl sürmesi planlanan deneyin amacı, şempanzeye insan gibi davranıldığında bilişsel ve sosyal gelişiminde ne tür değişiklikler olabileceğini gözlemlemekti.
Gua; Donald gibi giydirildi, benzer yiyeceklerle beslendi, günlük görevlerde aynı şekilde teşvik edildi. Birkaç ay içinde şempanze çatalla yemek yemeye, dik yürümeye ve verilen 20’den fazla komutu yerine getirmeye başladı. Gelişim hızı açısından insan olan Donald’dan üstün olduğu yönünde yorumlar yapıldı.
Ancak zamanla türler arasındaki farklar daha belirgin hale geldi. Donald kelimeler üretmeye başlarken, Gua’nın konuşma yönünde hiçbir gelişim göstermediği anlaşıldı. Şempanzenin zihinsel gelişimi, insan iletişimine olan fizyolojik sınırlamaları nedeniyle tıkanmış görünüyordu.
GUA’DAN ETKİLENMESİ BEKLENİRKEN DONALD ETKİLENDİ
Deneyin en çarpıcı kısmı ise tahminlerin tersine gelişti. Beklenti, şempanzenin insan davranışlarını benimsemesiydi. Fakat zamanla Donald, Gua’dan etkilenmeye başladı. Gua’nın çıkardığı sesleri taklit eden, insnaları ısıran, dört ayak üzerinde yürümeye başlayan Donald, giderek “şempanzeleşiyordu”. Bu gözlem, aileyi ciddi şekilde endişelendirdi ve 9. ayın sonunda deney sona erdirildi.
TARTIŞMALAR ALDI BAŞINI YÜRÜDÜ
Deney yalnızca sonuçlarıyla değil, etik yönüyle de tartışmalara neden oldu. Johns Hopkins Berman Biyoetik Enstitüsü’nden Prof. Jeffrey Kahn, çiftin bu riski önceden öngörmesi gerektiğini savundu. Kahn, “Bir bebekle köpek yavrusu büyütürseniz, köpeğin insanlaşmasını bekleyemezsiniz” diyerek, deneyin çocuk üzerindeki psikolojik etkilerine dikkat çekti.
Kahn ayrıca deneyin bilimsel geçerliliğine duyduğu şüpheyi de şöyle ifade etti:
“Kendi aileniz üzerinde deney yaparsanız, bu objektif ve kontrollü bir laboratuvar çalışması sayılamaz.”
GUA DA DONALD DA YAŞAYAMADI
Deneyin sona ermesinin ardından Gua, Florida’daki Yerkes Bölgesel Primat Araştırma Merkezi’ne gönderildi. ne yazık ki burada bir yıl sonra zatürreden hayatını kaybetti.
Donald ise hayatına devam etti ve doktor oldu. Ancak yıllar sonra, anne ve babasının ölümünden kısa bir süre sonra 42 yaşında kendi yaşamına son verdi. Uzmanlar bununla deney arasında doğrudan bağlantı kuramasa da, çocuk yaşta maruz kaldığı sıra dışı sürecin etkilerinin olabileceğini düşünüyor.
News
