YENER KARADENİZ/İSTANBUL
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesiyle emekli olan yüzbinlerce kişinin, özellikle emek yoğun sektörlerde kayıt dışı olarak çalışmaya devam etmesi, kayıtlı istihdamla faaliyet gösteren şirketlerin rekabet gücünü zayıfl atıyor. Sektör temsilcileri, bu durumun başta hazır giyim, ayakkabı ve deri olmak üzere iş gücüne dayalı üretim kollarında ciddi dengesizlikler yarattığını, hatta bazı firmaların bu nedenle küçülmeye gittiğini belirtiyor. EYT kapsamında kaç kişi olduğuna dair resmi bir açıklama olmamakla birlikte bu durumda toplam 4-5 milyon kişi olduğu tahmin ediliyor ve yine yakın zamanda yapılan çalışmalara göre emekli olan her 100 EYT’liden 46’sı, sosyal güvenlik sisteminin dışına çıkarak üretime devam ediyor. Bu kişiler hem vergi dışı kalıyor hem de düşük maliyetli işgücü olarak piyasada haksız rekabete neden oluyor.
Evrim kaideleri uyguluyorlar
Öyle ki hazır giyim sektöründe kayıt dışı oranının yüzde 40’lara çıktığı, 5-6 milyar dolarlık üretimin bu şekilde döndüğü dile getiriliyor. Bu durum, üretimin merdiven altına kaymasına yol açarken, şirketlerin kurumsal yapılarından ödün vererek fason üretime yönelmesine, ödün vermeyenlerin ise küçülme kapanma ve işten çıkarmalara başvurmasına neden oluyor. Konu önceki gün İstanbul Sanayi Odası’nın Temmuz ayı meclis toplantısında da gündeme geldi. İSO 19. Grup Triko Giyim Sanayii Meslek Komitesi Meclis Üyesi Cenk Gogo, emek yoğun bir sektör olan konfeksiyonda 4 yıl önce önemli bir yatırımı hayata geçirdikleri bilgisini vererek, “O dönem makinelerimizin dakika ücreti 0,18 kuruş idi. Hesapladığımız zaman amortisman kurtarıyor. Bugünkü hesap 1,7 kuruş. Ama bizim şimdi sektörde gidip dışarıda o mikro ölçekli fasoncularla iş yapsanız, alt tedarikçilerle, 1 liraya yaptırabiliyorsunuz. Nasıl yaptıklarını görelim diye gittik baktık, şahane bir şey bulmuşlar. Hani sanayinin büyümesi için sanayi devrimi lazımdı ya? Şimdi sanayinin dayanıklı olması için sanayi evrimi lazımmış. Evrim kaidelerini uygulamışlar. Bütün EYT’liler kayıt dışı olarak orada çalışıyor. Bizden çıkan insanlar orada belli bir maaşla çalışıyorlar. Harika bir sistem kurulmuş. Tek kusuru var, ölçek ekonomisine gelmez, nitelikte ileri gitmez, çeşitlilik yapmaz. Ama yaşamayı öğrenmiş” diye konuştu. Bu şekilde 5-6 milyar dolarlık bir ekonomi oluştuğunu anlatan Gogo, bu küçük işletmelerin yatırım yapmaya bile başladıklarını kaydetti. İSO 17. Grup Dış Giyim Sanayii Meslek Komitesi Başkanı Süleyman Orakçıoğlu da kayıt dışı oranının sektörlerinde yüzde 44’lere ulaştığını belirtti. Orakçıoğlu, “Çözümü herkes kayıtsızlıkta görüyor. İstihdam kaybı 1.2 milyondan 900 binlere geriledi. Bu rakamlar giderek aşağı iniyor” dedi.
■ Firmalar fabrikasını elden çıkarmaya çalışıyor
İSO 21. Grup Deri, Kürk Giyim ve Aksesuarları Sanayi Meslek Meslek Komitesi Meclis Üyesi İbrahim Aydoğan da maliyetlerde dengenin bozulduğuna dikkat çekerek Türkiye’de faizlerin düşmediği müddetçe yatırım yapılamayacağını anlattı. Bu dönemde faiz getirisinin çok daha cazip hale geldiğine dikkat çeken Aydoğan, şöyle konuştu: “Verimli çalışamazsan zaten kendi kendini yemeye başlıyorsun. Bir süre sonra ifl as ediyorsun. Sektörlerde kayıt dışılık var. Benim ürün başına maliyetim 150 dolara çıkmış, ben mecburen butik üretime geçmek zorundayım. Ama bana yüklü iş geliyor, dışarıya gidiyorum, 50 dolara mal edebiliyorum ürünü. Adamlar aynı şekilde emekli işçileri toplamış, ‘bana sürekli adetli iş verirsen ben sana bir 10 dolar daha aşağı düşürebilirim’ diyor. Yani, kayıt dışı sektörler oluşmuş. Ben 20 gün – 22 gün çalıştırıyorum, 30 gün prim ödüyorum. Nasıl olacak bu? Bir terslikler var. Bugün firmalar, fabrikasını elden çıkarmaya çalışıyor. Çok arkadaşım var, 50 milyon dolara mal ettiği fabrikayı 10 milyon dolara satmaya çalışıyor. En son Çinli biri gelmiş, 5 milyon dolar vermiş, adam diyor, ben bırakıp gideceğim. Böyle olmaz ki ama. Sonuçta ihracata yönelik fabrikalar var, her şey var. E sen bunun arazisini alamazsın o paraya” ifadelerini kullandı.
News
