"Ormanları yangına karşı 'ağaç perisi'yle koruyalım"

Küresel iklim krizi ile bir­likte dünyada yangın sa­yıları ve sıklığı artıyor. Bugün kuzeyde bulunduğu için gü­vende sayılan ormanlar da yarın risk altında olacak. Bir Alman gi­rişimci (Rene Wienholtz) bundan hareketle ormanlardaki yangınla­rı daha alev ortaya çıkmadan du­mandan ve kimyasallardan tespit eden bir sistem (Silvanet) geliştir­di. Geçen yıl yaşanan yangınlar­dan etkilenerek “Buna bir çözüm var mı?” diye araştıran müteahhit Hasan Tahsin Çelebican, Alman girişimcinin geliştirdiği bu ciha­zı keşfederek, Türkiye’ye getirme­ye karar verdi. Almanya merkez­li teknoloji şirketi Dryad’ın “ult­ra erken tespit sistemini” bizlere anlatmak üzere ofisinde bir ara­ya geldiğimiz Kent-Dryad Yöne­tim Kurulu Başkanı Hasan Tah­sin Çelebican, “Yangın konusunda kim ne yapıyor diye araştırırken; yangın kulesi var, foto kapanlar­la tespit var, drone var. Ama ultra erken önleme sistemi olarak Dr­yad’ı buldum. Alman malı. Yunan mitolojisinde ormanlarda yaşa­yan ağaç perilerine Dryad deniyor. Yangın alevlenmeden, daha du­mandan tespit ediyor. ABD, İspan­ya ve Uzak Doğu’da kullanılan bir sistem” bilgilerini verdi.

“Ateşin çıktığı anı görüyor”

Sistemin, bünyesinde akıl­lı duman ve kimyasal algılayıcı­lar taşıyan cihazlar sayesinde iş­lediğini anlatan Çelebican, “Sen­sörleri Bosch yapmış. Dronelar ancak alevler yükseldiğinde yan­gını tespit edebiliyor. Bu cihazlar belli aralıklarla ağaçlara takıldı­ğı için duman geldiğinde algılıyor. Duman havada yayıldığı için ci­hazlar belli aralıklarla da olsalar silsile halinde algılıyorlar ve or­mandaki ana cihaz sayesinde mer­keze bildiriyorlar. Dronelara göre avantajı bu. Dro­nelar alevi görüp, müdahale için ora­ya gidildiğinde za­ten yangın çıkmış oluyor. Bu sistemde ise ultra erken uyarı sa­yesinde ateşin çıktığı anı yakalı­yor ve müdahale için vardığınız­da yangın çıkmadan veya çıkarken önleme avantajınız var. Zaman ka­zandırıyor” dedi.

“Enerjisini güneş panelinden alıyor”

Cihazların gövdesinde güneş panelleri bulunduğundan, ener­jisini güneşten aldığını kayde­den Çelebican, “Asma yeri aynı zamanda anten. Radyo frekansı ile bildiriyor. Arkadaki karekodu okutarak konumlandırma yapıl­dığı için hangi cihaz sinyal verir­se yeri biliniyor. 50 hektarda bir büyük sensörden konuluyor. As­kerler ve manga komutanları gibi ormana diziliyor diyebiliriz. Top­ladığı verileri de size gönderiyor. Bunu kullanan ülkeler ister ken­di bünyelerinde isterlerse şirket­ten sistem hizmeti (Bulut tekno­lojisi tabanlı) alabiliyorlar. Ama genelde güvenlik nedeniyle ken­di bünyesinde sistemi kuruyorlar. Sistem Almanya’da üretilmiş. Bir­çok ülkede bayisi var. Türkiye’de Kent olarak biz iş ortağı olduk” di­ye konuştu. Sistemi anlamak ve öğrenmek için Almanya’da dört gün kaldığını ve mucidi ile de ta­nıştığını belirten Çelebican, “Ber­lin’de büyük ormanlar var. Orası daha soğuk ve serin ama küresel ısınma böyle giderse orası da ya­nacak endişesi taşıyorlar. Muci­di bir startup kuruyor. Berlin’e iki saat mesafede yaşıyor. Oranın be­lediye başkanı hem maddi destek sağlıyor hem de deneme yapması için, ormanı yakmamak kaydıyla, deneme sahası tahsis ediyor. Tek şartı var; dünya devi olursa şirke­tin merkezi o belde olarak kalacak. Girişimin merkezinde eczacı rafı gibi raflarda dünyanın çeşitli yer­lerinden ağaç örnekleri var. Her ağaçla deney yapıyor” sözleriyle deneyimini aktardı.

Türkiye’deki ormanların hep­sine bu sistemi kurmak için 7-7,5 milyon adet gerektiğini ancak da­ha ziyade yangın olasılığının yük­sek olduğu bölgelere ilk aşamada kurulabileceğini not eden Çelebi­can, “Lübnan’da çok fazla yangın yakalıyor. İspanya, Fransa, İtalya, Sırbistan Yunanistan, Tayland, Avustralya, Yeni Zelanda, ABD, Brezilya, İngiltere’de kullanılıyor. Sadece yangınları değil sesleri de dinleyebiliyor. Kaçak avlanmanın da önüne geçilebilir” bilgilerini paylaştı. Bu sistemin yanında yan­gını anında söndürmek için fark­lı bir drone sistemi de kurabildik­lerini anlatan Çelebican, şunları söyledi: “Diyelim ki itfaiye yetişe­mem diyor. Bir de minik itfaiye sis­temi var. Bir drone var. Sinyal gel­diği gibi. Drone haber alıyor. Zor ulaşılan yerlere, 30 km gibi bir me­safeye zamanında yetişebiliyor. Üç metre boyunda bir küre düşü­nün. Altta üç metrelik şarj aleti ve üstte güneş paneli. Kendi kendini şarjda tutuyor. Fişek benzeri bir drone. Sistemden yangın uyarı­sı gelince küre açılıyor. Drone çı­kıyor. GPS noktasına gidiyor ve 2 metre yükseklikten henüz alev­lenmeye başlayan yangını söndü­rüp geri geliyor. Ses dalgası ile sön­dürüyor. Her yangının bir frekan­sı var. Frekansı algılıyor ve ters frekansla söndürüyor. Şimdi yeni teknoloji ile ters frekans yerine oksijeni dağıtarak söndürme teknolojisi de çalışılıyor.”

“O paraya yemek yiyor, yangın önlemek için vermiyor”

Yangını ultra erken tespit etmenin yanında ses dronları ile söndürme teknolojisinin maliyeti hakkındaki sorularımızı yanıtlayan Kent-Dryad Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Tahsin Çelebican, “Drone 200 bin euro olsa, ki 10 yıl hizmet veriyor. Yılda 20 bin euro eder. Sahil beldelerindeki alanları bu sistemle kurtarabiliriz. Oradakiler bin euroya yemek yiyor şuna vermiyor. Uyarı sistemini de 100 hektar alana kabaca 20- 25 bin avroya kurabiliriz. Alan büyüdükçe maliyet düşer” dedi. Orgeneral torunu olan Çelebican’ın babası da 90’lı yılların milletvekillerinden. Pakistan, Türkmenistan, Irak, Beyaz Rusya’da inşaatlar yapan Çelebican, ENKA kökenli bir inşaat mühendisi ve Türkiye’de de birçok projede imzası var.