Tarifeler gübre sektörünü sarsıyor

EVRİM KÜÇÜK

ABD’nin bu hafta yürürlüğe koyacağı yeni gümrük vergileri, küresel gübre sektöründe önemli tedirginlik yaratmış durumda. ABD Başkanı Donald Trump tarafından imzalanan kararnameyle birlikte başta fosfatlı gübreler olmak üzere birçok ürün kaleminde ithalat tarifeleri artırıldı. Bu hamle, ABD’nin dış ticaret açığını dengelemek ve stratejik bağımlılıkları azaltmak amacıyla atılsa da, kısa vadede fiyat artışları ve küresel tedarik zincirleri üzerinde etkileri de beraberinde getirebilir.

Gübre tedarik zinciri yeniden çiziliyor 

S&P Global verilerine göre, ABD’nin fosfatlı gübre ithalatının yüzde 84’ü Fas, Suudi Arabistan, Mısır, Ürdün, İsrail ve diğer birkaç ülkeden sağlanıyor. Bu ülkelere yönelik yüzde 10 ila yüzde 25 arasında değişen tarifeler, ABD’li alıcılar açısından önemli maliyet artışlarına işaret ediyor. Suudi Arabistan, yalnızca 2025’in ilk beş ayında ABD’ye 519 bin ton amonyum fosfat göndererek toplam ithalatın yüzde 54,7’sini karşılamıştı.

Yeni tarifelere göre Fas, Suudi Arabistan, Mısır: yüzde 10, Ürdün, İsrail: yüzde 15, Tunus: yüzde 25, Lübnan ve Avustralya: yüzde 10 tarifeye tabi olacak. ABD piyasasında fiyatlar tarifeler yürürlüğe girmeden önce yükselmeye başlamıştı. Örneğin, Platts verilerine göre, New Orleans’ta DAP gübresi fiyatları 31 Temmuz haftasında 805 dolar/ton FOB seviyesine çıktı.

Sektör belirsizlik içinde 

Bazı piyasa oyuncuları, tarife etkilerinin henüz tam anlamıyla fiyatlara yansımadığını, ancak özellikle Hindistan gibi büyük ithalatçılarla yapılacak anlaşmaların bu süreçten doğrudan etkilendiğini vurguluyor.

Öte yandan Trinidad ve Tobago gibi ABD’ye amonyak sağlayan ülkeler de yüzde 15’lik vergi kapsamına alındı. Her ne kadar bu ülkelerin bazı ürünleri muaf tutularak etkisi sınırlı tutulmaya çalışılsa da, sektörde risk algısı artmış durumda. Kanada, Meksika ve Çin gibi ülkelerle yapılan özel anlaşmalar ise farklı muamele görmeye devam ediyor. Uzmanlar, kısa vadede bu gelişmelerin ABD iç piyasasında arz daralmasına ve fiyat artışına neden olabileceğini öngörüyor.

Aynı zamanda, Brezilya gibi ülkelerin ABD ürünlerine yönelik misilleme ihtimali de sektör açısından ilave bir risk unsuru olarak değerlendiriliyor.

Dünya gübre pazarı yapısal dönüşüm yaşıyor, yeni rotalar açılıyor!

Drewry Maritime Research tarafından yapılan araştırmaya göre dünya gübre ticareti yapısal bir dönüşüm geçiriyor. Geçtiğimiz günlerde yayınlanan sektör araştırmasında şu tespitlere yer veriliyor:

■ 2024 yılında küresel ticaret hacmi 190 milyon tonu aştı. 

■ Hindistan, tarihsel olarak Çin’den yoğun şekilde ithal ettiği üreye olan bağımlılığını neredeyse tamamen bitirdi. 

■ Çin ihracat kısıtlamaları getirerek iç piyasaya öncelik tanımaya başladı. 

■ Çin’in çekilmesiyle boşalan pazara özellikle Rusya ve MENA (Ortadoğu ve Kuzey Afrika) ülkeleri girmeye başladı. 

■ Rusya ve MENA’nın Latin Amerika ve Avustralya gibi uzak pazarlara yönelmesi, ortalama taşıma mesafelerini ciddi ölçüde artırdı. 

■ Hindistan da Çin yerine Karadeniz ve Körfez ülkelerine yönelerek taşıma rotalarını uzattı. 

■ 2030’a kadar sektörde büyüme sürecek: Gübre ticaretinin yıllık yüzde 2–3 oranında büyümesi bekleniyor. 

■ Gübre genelde Handysize ve Supramax gemilerle taşınırken, büyüyen parti büyüklükleri ve limanlardaki altyapı iyileştirmeleri Panamax gibi daha büyük gemilere geçişi hızlandırıyor. 

■ Bazı ülkeler, daha büyük gemileri ağırlayabilmek için limanlarını modernize ediyor. Bu da taşımacılık rotalarında ve gemi tipi tercihlerinde dönüşüme yol açıyor.

Türkiye’nin gübre ihtiyacında ithalatın payı

ABD’nin Çin ve Rusya gibi büyük üretici ülkelere uyguladığı yüksek ithalat tarifeleri, bu ülkelerin ABD dışındaki pazarlara yönelmesine neden olabilir. Bu da fazla arzın Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelere kaymasıyla fi yat rekabetini artırabilir. Ucuz gübre ithalatı olasılığı: ABD pazarından dışlanan bazı üreticiler Türkiye, Brezilya, Hindistan gibi daha açık pazarlara yönelebilir. Bu durum, Türkiye’nin ithal gübreye daha ucuz fi yatlarla erişebilmesini sağlayabilir.