TGSD Başkanı Toygar Narbay: Üretim 2 milyar dolar düştü, ithalat roket hızıyla çıkıyor

Nurdoğan A. ERGÜN

Dünyanın ikinci büyük teda­rik zinciri ve beşinci büyük üreticisi olan Türk hazır giyim sanayi, hem üretim hem ihracat gücünü kaybediyor. Bu da sek­törde ciddi bir istihdam kaybını beraberinde getiriyor. 2024 yı­lında dünya hazır giyim pazarı yüzde 1.9 büyürken, Türkiye’de sektör yüzde 6.9’luk bir kayıp ya­şadı. Bu yılın ilk 6 ayında da ra­kamlar iyimser bir tablo çizmi­yor, dünya pazarı yüzde 6 büyü­dü, Türkiye hazır giyim sektörü yüzde 6.5 küçüldü.

35 yıl sonra ilk kez %3’ün altında

Türkiye’nin dünya hazır gi­yim ticaretinden aldığı pay 35 yıl sonra ilk kez yüzde 3’ün, ana pa­zarı Avrupa Birliği’nden aldığı pay ise 30 yıl sonra yüzde 5’in al­tına düşerek yüzde 4.65 oldu. Bu dönemde sektördeki istihdam kayıpları da ‘kritik’ rakamlara ulaştı. İthalat ise 5 milyar dolara dayandı. Türkiye Giyim Sanayi­cileri Derneği (TGSD) Başkanı Toygar Narbay, sektörün bir kırıl­ma noktasında olduğuna dikkat çekerek, destek çağrılarını yine­ledi.

“Bu yılın ilk yarısında dünya hazır giyim ticareti büyürken ih­racatı gerileyen tek ülke Türkiye oldu” diyen Narbay, “İthalat yap­manın içeride üretmekten daha ucuz olduğu, istihdamdaki kay­bın durdurulamadığı, şirketlerin öz sermayesini neredeyse tama­men kaybettiği bir dönemdeyiz. Sektörün yeniden ayağa kalk­masını sağlayacak taleplerimiz karşılanmadığı takdirde üretim ve rekabet koşullarının daha uy­gun olduğu ülkelere taşınmala­rın, halihazırda buralara yapılan yatırımların daha da artacağını öngörüyoruz. Böyle giderse kay­beden ülkemiz olacak” diye de­vam etti.

“İstihdamda 520 binli seviyelere ineceğiz”

Yılın ilk yarısında hazır gi­yimde 33 bin 724 kişi, tekstilde 22 bin 116 kişi olmak üzere top­lamda 55 bin 840 kişilik istih­dam kaybı yaşandığını aktaran Narbay, “Yine aynı dönemde hazır giyimde 2 bin 527, tekstilde 496 olmak üzere toplamda 3 bin 23 şirket kapandı. Devlet destekleri verilmediği takdirde 63 bini ha­zır giyimden olmak üzere tekstil ile beraber toplamda 100 bin ki­şilik istihdam kaybı yaşanacak.

Yılsonunda hazır giyim istihda­mının 520 binli seviyelere kadar düşeceğini tahmin ediyoruz. Her seviyeden nitelikli çalışanımızı kaybediyoruz. İstihdam kaybın­da, döviz bazlı maliyet artışının yanı sıra EYT, tesislerin yurt dı­şına taşınması ve kapanmaların da önemli bir etkisi var. Bu tablo, bugün rekor düzeye ulaşan geniş tanımlı işsizliğin artmasına da sebep oluyor” vurgusu yaptı.

5 milyar dolara dayandı, üretim kaybı sürüyor

Özellikle enflasyonla müca­dele için uygulanan yüksek fa­iz-baskılanmış kur politikası sonucu artan maliyetler nede­niyle sektörün rekabet gücünü yitirdiğini dile getiren Narbay, yılın ilk 6 ayında rekabetçilik­ten yaşanan kaybı yüzde 77 ola­rak açıkladı. Narbay, “Dezenflas­yon programı, hazır giyim yurt içi harcamalarını da vurdu” diye konuştu.

2022’den sonra azal­maya başlayan hazır giyim ihra­catında bu yıl da 1 milyar dolar­lık kayıp beklediklerini kayde­den Narbay, “Yılı 16.9 milyar dolar ihracatla kapatacağımızı öngö­rüyoruz. İthalattaki artışın ise 1 milyar doları bulmasını bekliyo­ruz. Çünkü yüksek vergilere rağ­men ithalat, içeride üretmekten daha ucuz hale geldi. İhracattaki düşüş ve ithalattaki artış, 2025 yıl sonu itibarıyla 2 milyar do­larlık üretim kaybı anlamına ge­liyor. İthalat ise 2022’den bu ya­na 5 milyar dolara ulaşacak” diye konuştu.

“Kârlar eridi, zararına üretim yapıyoruz”

Sektörün zararı telafi etmek için fiyat artırdığını ve zorun­lu olarak istihdamı düşürdüğü­nü ancak bunların yeterli gelme­diğini ifade eden Narbay, “Sek­törümüzün dolar bazlı maliyeti, 2022-2025 yılları arasında yüz­de 25.8 arttı. Bu zararın karşılan­ması için satış fiyatlarında yüz­de 9.6 artış yapılırken istihdam da zorunlu olarak yüzde 28.3 azaltıldı.

Ancak bunlar bile za­rarın durdurulmasına yetme­di. Yaptığımız modellemeye gö­re 2022’de vergi önceki karlılık oranı yüzde 10.5 olan bir şirket, 2023’te yüzde 5.6 kar ederken 2024’ü yüzde 5.1 zararla kapat­tı. Bu yılın ağustos ayına geldiği­mizde zarar yüzde 5.2’ye ulaştı. İki yıl üst üste zarar eden sektö­rümüz öz sermayesini de tama­men kaybedecek. Çünkü mevcut para politikaları, sektörümüzün sermayesini koruyacak bir kar­lılık yaratamıyor.” İfadelerini kullandı.

“İtalya’dan doğan boşluğu biz doldurmalıyız”

“Ucuz emek, yüksek kur ile anılmak istemiyoruz” diyen TGSD Müşterek Başkanı Ümit Özüren de sektörün son iki yıl­dır dünyadan negatif ayrıştığına işaret etti. Dünyada dikey enteg­rasyonla üretim yapan üç ülke­nin Çin, Türkiye ve İtalya oldu­ğunu belirten Özüren, “Şimdi İtalya bu alandan çıkıyor. Geçiş süreci desteklenirse, yakın ol­duğumuz ana pazarımız Avru­pa’yı da düşünürsek biz bu boş­luğu doldurabiliriz.

Sektörü­müze özel stratejik yol haritası gerekiyor” dedi. 7-8 Ekim tarih­lerinde düzenleyecekleri 18. İs­tanbul Hazır Giyim Konferan­sı’nın temasını da “Yeni Düze­nin Pusulası” olarak açıklayan Özüren “Bu pusula bize, ‘yeni düzen’, ‘yeni ve uzak pazarlar’, ‘inovasyon’ ve ‘markalaşma’ ol­mak üzere bu dönemde izlenme­si gereken dört kritik rotayı gös­teriyor” diye konuştu.

Şubat ayından bu yana hazır giyim sektörünün talepleri

1-İhracatçılara, net ihracatının yüzde 10’u kadar döviz dönüşüm desteği verilmeli.

2- Eriyen işletme sermayeleri, referans faizin yarısı kadar değişken faiz oranıyla ve uzun vadeli kredilerle tamamlanmalı, reeskont kredilerinde faizin tahsilatı dönem sonunda yapılmalı.

3- Emek yoğun sektörlerdeki KOBİ’lere verilen çalışan başı 2 bin 500 TL destek, ölçek gözetmeksizin tüm firmalara verilmeli. Bölgesel asgari ücret için çalışma yapılmalı.

4-Eximbank kredi destekleri toplam ihracat değerinin yüzde 16’sı seviyesine çıkartılmalı, vadeler uzatılmalı.

5-Avrupa Yeşil Mutabakatına uyumun sağlanması için sanayicilerin yapacakları GES yatırımlarına ruhsat almalarının önündeki sorunlar çözülmeli.

6-İşletmelerin ölçeklerini büyütmelerini sağlayacak yeni teşvik mekanizmaları oluşturulmalı. Katma değerli üretim için ölçek büyütülmeli.

7- Çevrim içi kanallardan çevre ülkelere satış yapılabilmesi için mikro ihracat ve KDV iade süreçleri kolaylaştırılmalı.

8-EYT ile kaybedilen tecrübe ve bilgiye sahip iş gücünün işletmelere dönüşünü sağlayacak destekler verilmeli.

9-Kadınların iş gücüne katılımlarının sağlanması için eşi sosyal güvenlik sistemine dahil olan ve çalışma hayatında olmayan kadınların SGK primleri 3 yıl alınmamalı.

10-Kadınların iş gücüne katılımlarının sağlanması için kreş yatırımlarının ihtiyaca uygun şekilde yapılmalı.

“ABD’deki potansiyelimizi Vietnam’a kaptırabiliriz”

TGSD Başkanı Toygar Narbay, ekonomik düzelmelerin 2027 yılında başlayacağını öngördü. Narbay, şunları söyledi: “Pazarlarda sorun çözüldü ama bizim çözülmedi. 2027’den itibaren büyüme başlayacak. Ancak o zamana kadar sermayesi eriyen işletmeler ayakta nasıl kalacak asıl soru bu. Diğer yanda potansiyel pazar ABD’deki büyümeyi kaçırıyoruz. Hindistan’dan doğan boşluğu doldurma şansımız var ama fiyat rekabetinden dolayı Vietnam’a kaptırabiliriz.”

“Yurt dışına yatırım daha cazip hale geldi”

Türk hazır giyim sektörünün yeniden toparlanması için şubat ayında önerdikleri 10 maddelik çözüm önerilerinde bir sonuca ulaşılamadığını söyleyen Toygar Narbay, “Yurt dışından Türk ürünlerine hala çok talep var ama bu fiyatlarla alım olmuyor. Bu da üreticilerimizi alternatifleri değerlendirme zorunluluğuyla karşı karşıya bırakıyor. Daha uygun koşullarda üretim yapılabilecek ülkelere tamamen taşınma veya Türkiye’de küçülerek bu ülkelerde yatırım yapma cazip hale geliyor. Sektörde yurt dışı yatırımları yaygınlaşıyor ve böyle giderse daha da yaygınlaşacak. Kaybeden ülkemiz olacak” dedi.