Orta Koridor’un çok kritik bir kavşağı: Zengezur Koridoru

BİLGEHAN ENGİN-Uluslararasi Taşımacılık ve Lojisktik HizmetÜretenleri Derneği (UTİKAD) Başkanı

ABD, Trump yönetimi ma­rifetiyle Kanada, İzlan­da ve kritik lojistik öne­mi olan Panama’ya talip oldu ve şu anki duruma bakılırsa Zenge­zur Koridoru’nu aldı. Kısa bir sü­re önce ABD Ankara Büyükelçisi Thomas Barack’ın dile getirdiği, koridorun 99 yıllığına ABD yöne­timine girmesi bir anda gerçek ol­du. Elbette konunun bir arka pla­nı vardır. Bu arka planın izlerini şimdi, haziran ayında Azerbay­can ve Ermenistan liderlerinin arka arkaya yaptığı Ankara zi­yaretlerinde görebiliyoruz. Da­ha sonra aynı iki lider oval ofiste Başkan Trump’ın ev sahipliğinde el sıkıştılar ve sıcak ve samimi bir ortamda aralarındaki barışı ko­nuştular. Belli ki Zengezur Kori­doru’nun hemen hemen tüm ta­rafları 99 yıllık ABD yönetimine cevaz veriyordu.

Hemen hemen diyorum zira Zengezur geçişi, bir ucunda Çin, diğer ucunda AB Pazarı olan Or­ta Koridor’un çok kritik bir kav­şağı. Şimdi bu kavşağa geldi ABD oturdu. Adının da Trump Barış ve Refah Yolu olarak değiştirile­ceği konuşuluyor. Bu isim kalıcı olur mu, Başkan Trump’ın Nobel Barış Ödülü hayaline ulaşması­na destek olur mu, bilemiyoruz. Şu aşamada yapabileceğimiz tek şey hayırlı olmasını dilemek. Zira ülkemiz için en büyük öncelik bu koridorun ve devamında Orta Ko­ridor’un işlev kazanması. Ne var ki belirttiğim şekilde bu denkle­min içine Çin ve AB’yi de katmak ve sonuçları bütüncül olarak de­ğerlendirmek gerekiyor.

Çin tarafından nasıl karşılanacak?

Çeşitli platform ve yayınlar sı­rasında dile getirmeye çalışmış­tık; bu yol Orta Koridor’u Tür­kiye’ye sımsıkı bağlıyor, önemi büyük; dolayısıyla Türkiye’nin önderliğinde, Azerbaycan ve Er­menistan’ın da katkı verdiği bir yönetim modeli oluşturulmalıy­dı. Bu düşüncemizin temel nede­ni Çin’in bu işe nasıl bakacağını az-çok kestirmemizden ileri ge­liyor. Çin’in küresel bir aktör ola­rak jeopolitik ve askeri konularda açıktan tavır koyup, oyun kurma­dığını biliyoruz. Kendi ekonomik ve teknolojik gelişimini tüm hı­zıyla sürdürürken, büyük bir has­sasiyetle çizdiği iki kırmızı çiz­gisi var. Tayvan ve tedarik zin­cirlerinin aksamadan çalışabilir olması. Temmuz ayının başın­da Trump’ın duyurduğu ABD – Vietnam Ticaret Anlaşması’nda, Çin’i ilgilendirebilecek konular vardı. Trump bu anlaşmada Viet­nam’ın hammadde ve yarı ma­mül maddelerini nereden tedarik edeceğine karışabileceğini ima ediyordu. Çin, hemen Ticaret Ba­kanı seviyesinden tepki verdi ve tedarik zincirlerinin tıkanıklığı­na neden olabilecek bölgesel ve küresel gelişmelere sessiz kala­mayacaklarını duyurdu.

Şimdi, olan olduktan sonra Tür­kiye şuraya odaklanmalı: Zenge­zur Koridoru’ndaki bu gelişme Çin tarafından nasıl karşılanacak ve Orta Koridor’un zaten sorunlu olan işleyişini nasıl etkileyecek?

Kalkınma yolu projesi

Bölgemiz jeopolitiğinde Türki­ye’yi lojistik kaldıracı ile yüksel­tebilecek ve Zengezur’daki geliş­melerin yakın geleceği hakkında ipucu verebileceği bir başka lojis­tik kavşak daha var; o da Kalkınma Yolu Projesi. Burada merkezi Irak hükümeti ile çok yakın bir ilişki var, dolayısıyla daha az ülkenin müdahil olduğu bir süreç yöneti­mi olduğu ve projede işlerin tıkı­rında gittiği düşünülebilir. Ancak Ortadoğu’nun içinde bulunduğu büyük belirsizlik durumu, İsra­il ve ABD’nin Suriye’de kat ettiği mesafe ve şimdi Zengezur geliş­meleri neticesinde, Kalkınma Yo­lu Projesi’nde Türkiye güçlü ko­numunu korumak için hemen her gün zemin kontrolü yapmak zo­runda. Netice itibarıyla sadece adı olan ancak işlevsiz bir Orta Kori­dor ve Ortadoğu ile kırılgan bir ti­cari bağlantı, ülkemizin sahip ol­duğu kritik jeopolitik konuma ciddi darbe vurur. Türkiye elinde­kini korumakla yetinmemeli, ay­nı zamanda elindekinin üzerine koymayı hedeflemelidir.