Altyapı yatırımları finansman modeliyle şekillendi

McKinsey ve Dünya Bankası verilerine göre, insan odak­lı altyapı yatırımlarının 2040 yılına kadar küresel Gayrisafi Yurtiçi Hasıla’ya (GSYH) yıl­lık yüzde 1,3 ek büyüme sağ­layabileceği öngörülüyor. Toplumsal ihtiyaçlara gö­re planlanan ulaşım ve enerji projeleri, her 1 milyar dolarlık yatırım karşılığında ortalama 13 bin yeni istihdam yaratıyor.

Uzmanlar, bu tür projelerin 2030 yılına kadar şehirlerde enerji verimliliğini yüzde 30’a kadar artırarak kamu harca­malarında milyarlarca do­larlık tasarruf sağlayacağını belirtiyor. Bu durum altyapı yatırımlarını, hem iklim he­deflerine katkı sunmada hem de sürdürülebilir ekonomik büyüme açısından itici gücü haline getiriyor.

İnsan odaklı altyapı yatı­rımının önemini DÜNYA Gazetesi’ne anlatan Kamu Özel Sektör İşbirliği Araş­tırma Merkezi (KÖİ) Başka­nı Dr. Eyüp Vural Aydın, “İn­san odaklı yatırım, çevreye de geleceğe de duyarlılığı temsil eder. Bu üç duyarlılıkla bir alt­yapı yatırımı geliştirilmeme­si ise anlamsız olur ve başarılı bir proje olarak nitelendiril­mez.

Bu nitelikler sayesinde de altyapı yatırımları insanı odağına aldığında, Birleşmiş Milletler (BM) ve OECD gibi uluslararası kuruluşlardan fi­nansal destek alır. Söz konu­su desteğin teşvik edici etkisi ise elbette ki tartışılmaz. Dün­yada bu kapsamda hayata ge­çirilen örnek projeleri de biz aslında Türkiye’ye uyarlıyo­ruz” dedi.

İyiler örnek alındı, Türkiye alaylı oldu

Devletin, 2010 senesinde­ki sürdürülebilirlik kriterle­riyle 2025 senesindeki kri­terlerinin aynı olmadığına dikkat çeken Dr. Eyüp Vural Aydın, “KÖİ projelerinin en büyük katkılarından biri de bu. Ülkedeki yasal altyapı­nın ve kapasitenin gelişimi­ne katkı sağlıyor. Çünkü iyi­ler örnek alınıyor, uluslarara­sı sürdürülebilirlik kriterleri ile karşı karşıya gelindiğinde bilmediklerini öğrenmek du­rumunda kalıyorsun.

Biz ya­parak öğrendik, yani Türkiye alaylı oldu, olmak zorunday­dı çünkü finansman ancak bu şekilde elde ediliyordu. Hat­ta bu sayede sosyal etki anali­zini de yazdığımızı söyleyebi­lirim. Şimdi de öğrendikleri­mizi, başkalarına öğretir hale geldik ve danışmanlık yapıyo­ruz. Özetle Türkiye’de altyapı yatırımları finansman mode­liyle şekillendi çünkü devlet­ler tarafında en büyük sıkıntı finansman tarafında yaşanı­yor” dedi.

2015 yılı öncesine kadar Türkiye’de sürdürülebilirli­ğin bu denli konuşulmadığını hatırlatan Dr. Eyüp Vural Ay­dın, “Fakat sonra ana tema ne­redeyse tamamen sürdürüle­bilirlik oldu. Hatta bu durum öyle bir hâl aldı ki, yalnızca in­şaatın sürdürülebilirliği değil, projenin işletme aşamasının sürdürülebilirliği kritik önem kazandı. Bu da Türkiye’nin tüm projelerine yansıdı. Av­rasya Tüneli, Çanakkale ile Yavuz Sultan Selim Köprüsü de bunun en güzel örneklerin­den” diye konuştu.

Başarı için sürdürülebilirlik kriteri aranıyor

Sürdürülebilir projelerin, finansman bulma konusun­daki önemine vurgu yapan ve Orta Asya ve Rus coğrafyası başta olmak üzere dünyadaki gelişmiş ülkelerin altyapı pro­jelerinde esas önceliğin sür­dürülebilirlik ve insan odak­lılığı olduğunu belirten Dr. Aydın, “Bunlar yoksa projeyi başarılı bulmuyorlar. Başarı­lı değilse finansman sağlaya­mayız diyerek de kapıları ka­patıyorlar. O yüzden yenile­nebilir enerji, tedarik zinciri, suyun istikrarlı ve doğru yö­netimi gibi konular çok önem­li” dedi.

Gelecek 10 yıla damgasını vuracak sektörleri sıralayan Dr. Eyüp Vural Aydın, “Bunlar su yönetimi, enerji kaynakla­rının çeşitlendirilmesi, yeni­lenebilir enerji tarafı ve ulaş­tırma. Özellikle biz şu an ulaş­tırmayı pek sürdürülebilirlik kapsamında değerlendirme­sek de aslında ulaştırma, tüm sektörlerin anası konumun­da. Çünkü ulaştırma olmaz­sa, diğer hiçbir sektörün an­lamı olmuyor. İnsanı ve bilgiyi bir yerden bir yere taşıdıkça, dünya anlam kazanır” değer­lendirmesinde bulundu.

Yeni kavramın doğuşu: Çevik yönetişim

Sürdürülebilirlikte ‘Çevik yönetim/yönetişim’ (agile governance) kavramının doğduğunu söyleyen KÖİ Başkanı Dr. Eyüp Vural Aydın, “Artık ülkelerin bir olay olduğunda buna doğrudan nasıl bir refleks verdiğinden ziyade, olay olduğunda bundan etkilenmemelerini sağlayacakları yapıyı kurmaları önemli olacak. Yani örnek veriyorum deprem olduğunda Avrasya Tüneli yıkılırsa senin bunu idare edecek çözümlerini bilmen gerekecek. Bu da beraberinde risk kılavuzlarının gerekliliğini ortaya koyacak” diye konuştu.

Kriterler özel sektör finansmanını patikaya sürükledi

Kamu ve özel sektörün iş birliği yaptığı projelerde sürdürülebilirlik değerlemelerini yeterli bulduğunu söyleyen KÖİ Başkanı Dr. Eyüp Vural Aydın, “Pandemiyle beraber Ekvator Kriterleri ile IFC Kriterleri, özel sektör finansmanını sürdürülebilirlik patikasına sürükleyen yeterli kriterler oldu. Uygulamalarını da ben sahada Arabistan’da, Özbekistan’da, Kırgızistan, Kazakistan ve Türkiye’de gördüğümü söyleyebilirim” yorumunu yaptı.