Alzheimer'a karşı koku terapisi mümkün mü? Mentol umut verdi

Nisan 2023’te yayımlanan bir çalışmaya göre, belirli kokular ileride Alzheimer gibi hastalıkların tedavisinde kullanılabilir. Araştırmacılar, hangi kokuların beyin ve bağışıklık sisteminde hangi tepkileri tetiklediğini çözerse, bu tepkileri sağlık yararına kullanmak mümkün olabilir.

Çalışmada, vücudun iltihaplanma tepkisini düzenleyen bir protein olan interlökin-1-beta (IL-1β) düzeylerinde azalma gözlendi. Bu iltihaplanma tepkisi normalde koruyucu olsa da, kontrolsüz hale geldiğinde zararlı etkiler oluşturabiliyor.

İspanya’daki Uygulamalı Tıp Araştırmaları Merkezi’nden (CIMA) immünolog Juan José Lasarte, “Koku alma sisteminin bağışıklık ve merkezi sinir sistemiyle olan ilişkisine odaklandık. Hayvan modellerinde mentolün bağışıklık uyarıcı bir koku olduğunu doğruladık” dedi.

Ancak araştırmacılara göre asıl çarpıcı bulgu, altı ay boyunca kısa süreli mentol maruziyetinin Alzheimer’lı farelerde bilişsel gerilemeyi önlemesiydi. Üstelik, sağlıklı genç farelerde de bilişsel yeteneklerde gelişme gözlendi.

Daha önce mentol solumanın bağışıklık tepkisini artırdığı bilinen fareler üzerinde yapılan bu yeni deneyde, hayvanların bellek ve bilişsel becerileri çeşitli testlerle ölçüldü. Alzheimer hastası farelerde mentol uygulaması, bilişsel gerilemenin önüne geçerken, IL-1β proteininin de güvenli seviyelere gerilemesini sağladı.

Ayrıca, araştırmacılar bağışıklık sistemini düzenleyen T düzenleyici (Treg) hücrelerini azaltarak benzer etkiler elde etti. CIMA’dan nörobilimci Ana Garcia-Osta, “Mentol maruziyeti ve Treg hücrelerinin baskılanması, IL-1β proteininde azalmaya yol açtı. Bu protein, modeldeki bilişsel gerilemeden sorumlu olabilir” dedi.

IL-1β’yi hedefleyen bir ilacın da hem sağlıklı farelerde hem de Alzheimer hastası farelerde bilişsel kapasiteyi artırdığı görüldü. Bu bulgular, merkezi sinir sistemi ile bağışıklık sistemi arasındaki karmaşık ilişkinin koku alma sistemi aracılığıyla yönlendirilebileceğine işaret ediyor.

Kokuların beyin üzerindeki etkileri uzun süredir bilinse de, bu bağlantının sağlıkla ilişkisi hâlâ tam olarak çözülebilmiş değil. Alzheimer, Parkinson ve şizofreni gibi merkezi sinir sistemi hastalıklarında sıklıkla koku alma kaybı görülmesi, bu ilişkinin önemini ortaya koyuyor.

CIMA’dan immünolog Noelia Casares, “Bu çalışma, bağışıklık sistemi, merkezi sinir sistemi ve koku arasında bir bağlantıyı anlamaya yönelik önemli bir adım” dedi. Araştırmacılar, kokuların ve bağışıklık düzenleyicilerin Alzheimer ve benzeri hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde önemli bir rol oynayabileceğini düşünüyor.

Çalışmanın sonuçları Frontiers in Immunology dergisinde yayımlandı.