Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre ocak-ağustos döneminde Hazine yardımları ve Düzenleyici ve Denetleyici Kurum (DDK) gelir fazlalarından elde edilen aktarmalar hariç toplam merkezi yönetim bütçe giderleri geçen yılın eş dönemine göre yüzde 42,8 artışla 8 trilyon 891,2 milyar lira oldu.
Buna göre bütçe yasası ile alınan 14 trilyon 731 milyar liralık yıllık ödeneğin yüzde 60,4’lük bölümü ilk sekiz ayda harcandı.
Faiz ödeneğinin yüzde 72’si tükendi
“Program Sınıflandırması”na göre bütçe harcamalarının dağılımı, ana harcama alanı içinde en büyük payı alan “Hazine varlık ve yükümlülüklerinin yönetimi” giderlerinin payının bu yıl daha da büyüdüğünü ortaya koydu.
Sekiz aydaki toplam bütçe harcamasının 1 trilyon 448 milyar liralık bölümü bu alana yapıldı. Bu harcamaların da 1 trilyon 425,8 milyar lira ile tamamına yakınını, iç ve dış borç faiz ödemeleri oluşturdu. Geçen yılın eş dönemine göre faiz ödemeleri yüzde 86,6, toplam Hazine varlık yükümlülük yönetimi giderleri de yüzde 86,8 ile toplam harcamalardakinin çok üzerinde artışlar kaydetti.
İlk sekiz aylık dönemlere göre faizin toplam bütçe harcamaları içindeki payı yüzde 12,3’ten yüzde 16’ya, yine borçlanma ve faizle ilgili olan diğer harcamalarla birlikte toplam Hazine varlık ve yükümlülüklerinin yönetimi giderlerinin payı da yüzde 12,4’ten yüzde 16,3’e çıktı. 2025 yılı bütçesinde bu alana ayrılan 2 trilyon 11,3 milyar liralık yıllık ödeneğin yüzde 72’si sekiz ayda kullanıldı.
Yüzde 11,6’sı sosyal güvenliğe
Bütçede faizden sonra ikinci büyük gider kalemi olan sosyal güvenlik sistemine aktarmalar ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 45,6 artışla 1 trilyon 28,7 milyar lira oldu. Söz konusu giderlerin geçen yıl ilk sekiz ayda toplam harcamalar içinde yüzde 11,3 olan payı bu yıl da 11,6 olarak gerçekleşti. Yılın tümü için ayrılan 1 trilyon 822,4 milyar liralık sosyal güvenlik ödeneğine göre sekiz aylık kullanım yüzde 56,4’te kaldı.
Bütçede üçüncü büyük gider kalemini, yerel yönetimleri güçlendirme programı kapsamındaki harcamalar oluşturdu. Söz konusu giderler geçen yılın eş dönemine göre yüzde 37,8 artışla 572,4 milyar liraya ulaştı. Sekiz aylık dönemlere göre toplam bütçe harcamasında bu alanın payı yüzde 8,7’den yüzde 9,1’e çıktı. Yıllık 1 trilyon 348,5 milyar lira olan yerel yönetimleri güçlendirme ödeneğinin ilk sekiz ayda yüzde 59,8’i harcandı. Böylece ilk sekiz ayda faiz, sosyal güvenlik ve yerel yönetimler olmak üzere üç alana yapılan harcamaların toplam bütçe giderleri içindeki payı yüzde 37’ye ulaştı.
Ocak-ağustos dönemindeki merkezi yönetim bütçe giderlerinden tedavi edici sağlık programı 572,4 milyar lira ile yüzde 6,4, ulusal savunma ve güvenlik 507,1 milyar lira ile yüzde 5,7, temel eğitim 485,5 milyar lira ile yüzde 5,5, toplum güvenliği 442,7 milyar lira ile yüzde 5, yüksek öğretim 322,7 milyar lira ile yüzde 3,6, enerji arz güvenliği, verimliliği ve enerji piyasası 286,6 milyar lira ile yüzde 3,2 pay aldı.
Sekiz aylık bütçe harcamalarında daha sonra 270,6 milyar lira ile orta öğretim, 256,1 milyar lira ile yönetim ve destek programı, 222,7 milyarla karayolu, 209,4 milyarla hukuk ve adalet, 202,8 milyarla tarım, 173,2 milyarla koruyucu sağlık geldi.
Deprem harcamaları kısıldı
Depremle ilgili harcamalar için bütçeye konulan ödeneklerin ise ağustos sonu itibarıyla büyük bölümünün kullanılmadığı dikkati çekti.
Bütçenin tamamına yakını deprem hasarlarının giderilmesi, deprem konutları yapımı gibi depremzedelere yönelik çeşitli harcamaları kapsayan “şehircilik ve risk odaklı bütünleşik afet yönetimi programı”na 2025’te ayrılan yıllık ödenek zaten önceki yıla göre yarı yarıya düşürülerek 426,3 milyar lira olarak belirlenmişti. İlk sekiz ayda bu ödeneğin de sadece 126,1 milyar lirası kullanıldı ve harcama tutarı geçen yılın aynı dönemindekinin yüzde 15,3 altında kaldı. Sekiz ayda yıllık ödeneğin sadece yüzde 29,6’sı kullanıldı. Deprem harcamalarının toplam bütçe harcamaları içindeki payı sadece yüzde 1,4 düzeyinde gerçekleşti.
2024 yılında 906,5 milyar lira ödenek ayrılan söz konusu alana ilk sekiz ayda 148,9 milyar lira olan harcamalar, son dört ayda artarak yılın tümünde 817,6 milyar liraya ulaşmış, ancak yine ödeneğin tamamı kullanılmamıştı.
Harcamaların yüzde 91’i 20 alana
Yılın ilk sekiz ayında ayrıca engellilerin toplumsal hayata katılması ve özel eğitime bütçenin yüzde 1,4’ü oranında 123,7 milyar ve toprak ve su kaynaklarının kullanımı ve yönetimine toplam giderin yüzde 1,3’ü oranında 119,7 milyar lira harcandı.
Böylece büyüklüğüne göre ilk 20 alana yapılan toplam harcama 8 trilyon 92,6 milyar liraya, bunun toplam bütçe büyüklüğü içindeki payı yüzde 91’e ulaştı. Diğer program ve alt programlara yapılan toplam harcama ise 796,3 milyar lira oldu.
Sekiz ayda program dışı giderler de 720,5 milyar lira olurken, 718,2 milyar liralık Hazine yardımları ve Düzenleyici Denetleyici Kurum gelir fazlası düşüldüğünde merkezi yönetim bütçesinin sekiz aylık toplam gideri 8 trilyon 891,2 milyar lira düzeyinde oluştu.
News
