AYM’den “beyaz yakalı” kararı: İşveren toplu sözleşmeden dışlanan çalışana tazminat ödeyecek

Anayasa Mahkemesi (AYM), bir iş yerinde muhasebe şefi olarak çalışan kişinin, "beyaz yakalı" olduğu belirtilerek, toplu iş sözleşmesinden (TİS) faydalandırılmamasını "sendika hakkı"nın ihlali saydı ve başvurucuya 34 bin lira manevi tazminat ödenmesine karar verdi.

Resmi Gazete'de yer alan karara göre, madencilik ve taş ocakları kolunda faaliyet gösteren bir sendikanın üyesi olan ve Rize'deki bir iş yerinde muhasebe şefi olarak çalışan H.Ş, TİS'ten faydalandırılmaması üzerine dava açtı. H.Ş, iş yerindeki işçiler TİS'ten faydalandırılırken kendisinin de arasında olduğu bazı çalışanların "beyaz yakalı" olduğu gerekçesiyle bundan faydalandırılmadığını ileri sürdü.

Açtığı davanın mahkemece reddine karar verilen H.Ş, kararın kesinleşmesinin ardından hak ihlali iddiasıyla AYM'ye başvurdu.

Başvuruyu inceleyen Yüksek Mahkeme, Anayasa'nın 51. maddesinde güvence altına alınan sendika hakkının ihlal edildiğine hükmetti ve başvurucuya 34 bin lira manevi tazminat ödenmesine karar verdi. Ayrıca, yeniden yargılama yapılması adına da ihlal kararının ilgili mahkemeye gönderilmesi kararlaştırıldı.

Kararın gerekçesi

AYM'nin kararında, Anayasa'nın 51. maddesinde sendika hakkının, 53. maddesinde de ekonomik ve sosyal durum ile çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla işçiler ile işverenlerin TİS yapma hakkının güvence altına alındığı kaydedildi.

TİS yapma hakkının toplu kullanabilecek bir hak olduğu ve sendikalar vasıtasıyla kullanılabileceğine işaret edilen kararda, "Bütün işçilerin ekonomik, sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla TİS yapma hakkı bulunmaktadır. İşçilerin kısmen veya tamamen TİS yapamamasına yol açan uygulama veya yorumlar Anayasa'ya aykırılık teşkil edecektir" ifadelerine yer verildi.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu uyarınca, işveren vekilleri ile TİS görüşmelerine işvereni temsilen katılanlar hariç tüm işçilerin TİS'ten yararlanma hakkının bulunduğuna işaret edilen kararda, şunlara yer verildi:

"Başvurucunun beyaz yakalı çalışan olarak TİS kapsamı dışında tutulduğu anlaşılmıştır ancak anayasal bir hak olan TİS'ten yararlanma hakkından başvurucunun mahrum bırakılmasının anılan Anayasa ve kanun hükümleri karşısında ne şekilde hukuka uygun olduğu mahkemelerce izah edilememiştir. Başvurucunun sözleşmeden kapsam dışı bırakılmasının işveren vekili olarak görev yaptığı ya da işveren adına TİS görüşmelerine katıldığı şeklinde yapılacak tespitlere dayanması gerektiği açıktır. Neticede başvurucu, kapsam dışı personel olarak nitelendirilerek TİS'ten yararlandırılmamıştır. Buna karşın mahkemelerce ilgili ve yeterli bir gerekçe ortaya konulmaması sendika hakkının gerektirdiği etkili yargısal inceleme bağlamında devletin pozitif yükümlülükleriyle bağdaşmamaktadır."