Ruhi Sanyer
Tarihi İpek Yolu ticaret yollarından esinlenen girişimin iki ana ayağı bulunuyor. Bunlardan birincincisi Kuşak (Belt). Karadan Çin’den başlayıp Orta Asya, Rusya, Orta Doğu üzerinden Avrupa’ya uzanan demir yolları, kara yolları, enerji boru hatlarından oluşan projeleri kapsayan ayağa “İpek Yolu Ekonomik Kuşağı” deniyor.
İkinci ayak olan Yol ise Çin limanlarından Güneydoğu Asya, Hint Okyanusu ve Afrika üzerinden Avrupa’ya ulaşan deniz ticaret yollarını kapsıyor. Burada limanlar, lojistik merkezler ve deniz taşımacılığı altyapısı öne çıkıyor.
Bugün 150’den fazla ülke bu girişime çeşitli düzeylerde katılmış durumda. Çin bu sayede yeni pazarlara açılıyor, enerji ve hammadde tedarikini güvence altına alıyor ve küresel siyasette özellikle de Kuşak ve Yol Girişimi’ne katılan ülkelerde etkisini artırıyor. Batılı ülkelerin bir kısmı (özellikle ABD ve AB) ise bu girişimi Çin’in jeopolitik nüfuzunu artırma stratejisi olarak gördükleri için temkinli yaklaşıyorlar.
Hong Kong neden önemli?
Kendisini “Asya’nın Dünya Şehri” olarak tanımlayan Hong Kong’un ise Kuşak ve Yol Girişimi’nde büyük önemi var. Çin’de olmakla birlikte 2047’ye kadar farklı yasaların geçerli olduğu Hong Kong, 2024’te Kanadalı Fraser Enstitüsü’nün Ekonomik Özgürlük sıralamasında ilk sırayı almıştı. 2025 yılında İsviçreli IMD tarafından dünyanın en rekabetçi ekonomiye sahip ülkesi kabul edilmiş. Londra ve New York’tan sonra dünyanın en önemli finans merkezi. Dünyanın en iyi 100 üniversitesinden tam 5’i 8.5 milyon kişinin yaşadığı bu minik şehirde bulunuyor. Londra Queen Mary Üniversitesi’ne göre de uluslararası iş uyuşmazlıklarının çözümünde de dünyanın en iyi ikinci merkezi.
Hong Kong 14 Kuşak Yol ülkesiyle serbest ticaret, 20’siyle de yatırım, 37’si ile de çifte vergilendirme anlaşması yapmış. Kuşak ve Yol ülkeleriyle ticareti 2013’ten buyana yüze 80 oranında artarak 276 milyar dolara ulaşmış. Hong Kong bunların yanısıra Kuşak ve Yol ülkeleri için önemli bir doğrudan yatırımcı haline gelmiş. 2023 yılında Hong Kong’un Kuşak ve Yol ülkelerindeki doğrudan yatırım miktarı 133 milyar dolara ulaşmış.
Hong Kong’da merkezleri dünyanın çeşitli ülkelerindeki 9,960 şirket bulunuyor. Bunlardan 1,410’u da bölgesel merkezlerini Çin Halk Cumhuriyeti bayrağı altıda bulunmakla birlikte tümüyle farklı bir hukuk ve ticaret sistemine sahip Hong Kong’a taşımış.
Kuşak ve Yol Komiseri Nicholas Ho da, Hong Kong’un stratejik rolünü “Hong Kong, küresel sermayeyi ve küresel projeleri bir araya getirip bunları bankalarca kabul edilebilir bir biçimde yeniden dağıtmak için bir merkez olarak hizmet ediyor ve bu rol her zamankinden daha önemli hale geldi.” sözleriyle özetliyordu.
İşte Çin bu avantajları nedeniyle Hong Kong’u öne çıkartıyor ve Kuşak ve Yol Zirvesi’ni Çin pazarına girmek, hem bu ülkede hem de dünyadaki olası yatırımlarında ortaklar aramak ve finansman temin etmek isteyen binlerce şirket ve kişinin biraraya gelmesini sağlamak için başından beri Hong Kong’da yapıyor. Nitekim geçen hafta düzenlenen 10. Kuşak ve Yol Zirvesi’nde gerçekleştirmek istedikleri Türkiye ölçülerinde küçük 20-30 milyon dolarlık projeler için finasman temin etmek isteyen Romanya ve Macaristan’dan resmi heyetler ve işadamlar vardı. Ancak Türkiye’den gelen kimseyi göremedik.
Türkiye’den kimse yoktu
Zirveye katılması ve ilk günün konuşmacıları arasında yer alması beklenen Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Çin temasları sonrası döndüğü Türkiye’de yoğun gündemi nedeniyle Hong Kong’a gelememişti. Ancak bakan yardımcısı veya üst düzey bürokratlardan bir heyetin bu etkinlikte Türkiye açısından şüphesiz ki çok yararlı olacaktı.
Hong Kong Ticaret Geliştirme Konseyi (HKTDC) Genel Müdürü Dr. Patrick Lau geçen hafta Hong Kong Özel İdari Bölgesi Hükümeti ve kendi kuruluşu tarafından ortaklaşa düzenlenen 10. Yıllık Kuşak ve Yol Zirvesi’nde girişimin gelişimini “Çin’in vizyonu olarak başlayan bu girişim, küresel bir harekete dönüştü.” sözleriyle değerlendirmişti.
Gerçekten Kuşak ve Yol Girişimi , modern tarihin en kapsamlı altyapı ve yatırım programı haline geldi. Bugün 150’den fazla ülkeyi kapsayan program, 1 trilyon ABD dolarından fazla sermayeyi harekete geçirirken, ticaret yollarını yeniden şekillendirdi, bölgesel ekonomileri canlandırdı ve kalkınmalarını hızlandırdı. Güneydoğu Asya’dan Doğu Avrupa’ya, Afrika’dan Orta Doğu’ya, Kuşak ve Yol projeleri sadece inşa edilmekle kalmıyor, aynı zamanda ölçülebilir bir etki de yaratıyor.
Kamboçya Başbakan Yardımcısı ne dedi?
Büyük projeleri tek başlarına gerçekleştiremeyen ve batıdan da gereken desteği alamayan ülkeler Çin’in etkinlik artırma hedefinin de katkısıyla sorunların çözüldüğünü görüyorlar. Afrika’da dolaştığım birçok ülkede Çin sermayesi ve teknolojisiyle gerçekleştirilmiş ancak bazıları planlanan faydaları sağlayamayan ya da sorunlar yaşayan birçok proje gördüm. Ancak sorunları çözümlenen ülkelerin yöneticileri memnuniyetlerini zirvede bana hiç bitmeyecekmiş gibi gelen konuşmalarla dile getirdiler.
Kamboçya Başbakan Yardımcısı Sun Chanthol, dönüşümün boyutunu şöyle vurguluyordu: “Birlikte, 3.000 kilometreden fazla ulusal yol ve 16 büyük köprü inşa ederek milyonlarca Kamboçyalı’nın günlük yaşamını dönüştürdük. Bu, turizmi canlandırdı, maliyetleri düşürdü ve Kamboçya’nın bölgesel ticaret merkezi olarak rolünü güçlendirdi.”
Zirve, Kuşak ve Yol Girişimi’nin artık olgunlaştığını da gösterdi. 18 ülkeden 90 konuşmacının katıldığı görüşlerini dile getirdiği iki günlük zirve, çok sayıda iş anlaşmasının yapılmasına da olanak sağladı. Ticaret ve Ekonomik Kalkınma Bakanı Algernon Yau gelişmeler konusunda “Kuşak ve Yol Girişimi hayata geçirildi, bir fikir eyleme, bir vizyon gerçeğe dönüştü.” dedi.
Yüzbinlerce istihdam yaratıldı
BRI’nın son 10 yılı da ilk başta şüpheyle bakan batılıları mahcup edecek gelişmelerle dolu. Girişim sayesinde aralarında Endonezya’da yüksek hızlı tren, Pakistan ve Yunanistan’da limanların da bulunduğu binlerce alt yapı projesi gerçekleştirilmiş. Asya, Afrika ve Ortadoğu’da yüz binlerce istihdam yaratılmış.
Çin ve BRI ülkeleri arasındaki yıllık ticaret hacmi kuruluş tarihine yani 2013’e göre ikiye katlanarak 2 trilyon dolara ulaşmış.
2025’te BRI enerji projelerinde yenilenebilir enerji kaynaklarının 10 yıl önce yüzde 15 olan payı yüzde 64’e ulaşmış.
Girişim kapsamında özel sektörün de ağırlığı artmış ve ellerini ceplerine daha fazla atar olmuşlar. Yatırımların yüde 60’ını geçmişin tersine özel sektör yapmış.
Hong Kong da bu gelişmelerden fazlasıyla payını almış. BRI ülkeleriyle ticareti 2013 yılından bu yana yaklaşık yüzde 80 artarak toplam dış ticaretinden 3,2 kat daha hızlı büyümüş.
News
