Atık plastikle karbondioksit yakalanacak

Başak Nur GÖKÇAM
basaknur.gokcam@dunya.com

Dünyada her yıl 400 milyon ton plastik üretiliyor ve bunun yalnızca yüzde 9’unun geri dönüştürüldüğü tahmin edi­liyor. Geri kalan plastikler ise çöplüklere, nehirlere ve ok­yanuslara karışıyor. Yapılan araştırmalar sonucunda bu­gün dünya denizlerinde yak­laşık 150 milyon ton plastik atık bulunduğu düşünülüyor ve bu rakam her yıl milyonlar­ca ton artıyor. Doğanın plas­tik kirliliği ile olan bu müca­delesi ise atmosferdeki kar­bondioksit seviyesini son 800 bin yılın en yüksek düzeyine ulaştırdı.

İklim krizini her geçen gün tetikleyen bu iki sorunla mü­cadele etmek için kollarını sıvayan Kopenhag Üniver­sitesi bilim insanları, PET plastikleri karbondioksiti ya­kalayabilen özel bir malzeme­ye dönüştürdüklerini duyur­du. Geliştirilen bu malzemeye BAETA adı verilirken, çalış­manın Novo Nordisk Vak­fı Karbondioksit Araştırma Merkezi tarafından destek­lendiği ve Aarhus Üniversite­si’nden bilim insanlarının da katkıda bulunduğu belirtildi.

Sonuçları Science Advan­ces dergisinde yayımlanan çalışmaya ilişkin konuşan araştırmanın baş yazarı Mar­garita Poderyte, “Atıkları ik­lim krizinin çözümünün bir parçasına dönüştürüyoruz. Bu yöntem aynı anda iki so­runu çözebilecek bir fırsat su­nuyor” dedi.

Yöntem nasıl işliyor?

Peki gezegenin geleceği açı­sından bu kadar kritik olan bu yeni malzeme nasıl bir yön­temden geçiyor? Öncelikle plastik, etilendiamin adı veri­len bir maddeyle özel bir kim­yasal işlemden geçiriliyor. Bu işlem plastiğin yapısını değiş­tiriyor ve onu karbondioksiti tutabilen bir malzemeye dö­nüştürüyor. Ortaya çıkan BA­ETA, havadaki karbondioksi­ti çok etkili bir şekilde eme­biliyor. Malzeme dolduğunda ısıtılarak tuttuğu karbondi­oksiti bırakıyor. Böylece tek­rar tekrar kullanılabiliyor. Serbest kalan karbondioksit ise ya yeraltında saklanabi­liyor ya da enerji üretiminde hammadde olarak değerlen­dirilebiliyor. BAETA’nın en önemli özelliklerinden biri­nin dayanıklılığı olduğunun altını çizen Kopenhag Üni­versitesi’nden Jiwoong Lee, “Malzeme, oda sıcaklığından 150 dereceye kadar verimli şe­kilde çalışıyor. Bu sayede sa­nayi tesislerinin bacalarında­ki sıcak gazlarda bile kullanıla­bilir” diye konuştu. Yöntemin, enerji dostu, esnek ve endüst­riyel ölçekte uygulanmaya uy­gun olduğu ve mevcut karbon yakalama teknolojileriyle ya­rışabilecek performans sun­duğu belirtildi. Araştırmacı­lar, bu yöntemin plastik geri dönüşüm çalışmalarına zarar vermeyeceğini özellikle vur­guladı. Amacın, zaten geri dö­nüştürülemeyen ya da düşük kalite nedeniyle değerlendi­rilemeyen plastikleri kullan­mak olduğunu belirten Marga­rita Poderyte, “Bu yöntem yeni plastik için değil, atık plastik­ler için geliştirildi. Yani ge­ri dönüşümle rekabet değil, iş birliği içinde olacak” ifadeleri­ni kullandı.

Yakında endüstride kullanılacak 

Şu anda laboratuvar ortamında test edilen yöntem için bir sonraki adım, endüstriyel ölçekte üretim. Araştırmacılar, bacalardan çıkan karbondioksitin, BAETA üniteleriyle tutulabileceği sanayi tesislerinde ilk denemeleri yapmayı planlıyor. Araştırmanın baş yazarı Margarita Poderyte, “Asıl zorluk teknik değil, yatırımcıları bu projeye ikna etmek. Eğer bunu başarabilirsek, iklim mücadelesinde büyük bir değişim yaratabiliriz” dedi.

Ekonomik teşvik sağlanabilir

Dünya okyanuslarında biriken PET plastikler ekosistemlere büyük zarar veriyor. Ancak araştırmacılara göre bu plastikler de BAETA’ya dönüştürülerek değerlendirilebilecek. Konuyla ilgili konuşan araştırmacı Jiwoong Lee, “Malzememiz sadece iklim kriziyle mücadeleye değil, aynı zamanda okyanusların temizlenmesine de ekonomik bir teşvik sağlayabilir” değerlendirmesinde bulundu.