0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Mülteci Kampından Nobel’e Uzanan Yol: Filistinli Bilim İnsanı Omar Mwannes Yaghi’ye Kimya Ödülü

İsrail işgali nedeniyle yurdundan edilen bir Filistinli ailenin çocuğu olarak Ürdün’de mülteci kampında büyüyen Prof. Dr. Omar Mwannes Yaghi, bu yıl Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü. Yaghi, “metal-organik çerçeveler” üzerine yaptığı öncü çalışmalarla kimya dünyasında çığır açtı.

Filistin kökenli ABD vatandaşı Yaghi, 1965 yılında Ürdün’ün başkenti Amman’da dünyaya geldi. Çocukluk yıllarını mülteci kampında geçiren Yaghi, elektriğin, suyun ve temel imkanların olmadığı bir ortamda, ailesiyle birlikte tek odalı bir evde yaşadı. Ailenin odasının yarısı hayvanlara, diğer yarısı ise yaşam alanına ayrılmıştı.

“On kişi ve bir inekle aynı odada büyüdüm”

Tang Prize tarafından yayımlanan bir belgeselde konuşan Yaghi, mütevazı çocukluğunu şöyle anlattı:
“Çok küçük bir odada, ondan fazla kişi ve bir inekle birlikte yaşıyorduk. Ailem okuma yazma bilmezdi ama bana bilimin gücüne inanmamı öğrettiler.”

Kimyaya olan ilgisinin 10 yaşında başladığını anlatan Yaghi, babasının desteğiyle 15 yaşında Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etti. Burada üniversite eğitimini tamamlayan Yaghi, doktora derecesini Illinois Üniversitesi Urbana-Champaign’de aldı ve Harvard Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmalar yürüttü.

Bilimi “eşitlik gücü” olarak tanımlıyor

Nobel Komitesi’ne yaptığı açıklamada Yaghi, “Bilim, dünyadaki en büyük eşitleyici güçtür.” ifadesini kullandı.
Arizona State Üniversitesi’nde bağımsız araştırma kariyerine başladığını belirten Yaghi, “İlk hedefim bir makale yayımlayıp 100 atıf almaktı. Bugün grubumun 250 binden fazla atıf aldığını duymak büyük bir onur.” dedi.

California Üniversitesi, Berkeley’de profesör olarak görev yapan Yaghi, aynı zamanda Berkeley Küresel Bilim Enstitüsü’nün kurucu direktörlüğünü yürütüyor.

Retiküler kimyanın öncüsü

“Retiküler kimya” alanının kurucusu olarak kabul edilen Yaghi, metal-organik çerçeveler (MOF) ve kovalent organik çerçeveler (COF) üzerine geliştirdiği yapılarla bilim dünyasında büyük yankı uyandırdı. Bu yapılar, gaz depolama, su arıtımı, karbondioksit yakalama ve hidrojen depolama gibi çevresel sorunlara yenilikçi çözümler sunuyor.

Yaghi, Nobel Kimya Ödülü’nün yanı sıra Wolf Kimya Ödülü, Albert Einstein Dünya Bilim Ödülü ve Tang Ödülü gibi birçok uluslararası ödülün de sahibi.

Üç bilim insanına ortak ödül

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından yapılan açıklamaya göre, 2025 Nobel Kimya Ödülü; Filistin asıllı Omar Mwannes Yaghi, Japon bilim insanı Susumu Kitagawa ve Avustralyalı Richard Robson’a “metal-organik çerçevelerin geliştirilmesi” alanındaki çalışmalarından dolayı verildi.

Akademi, bu yapıların “moleküllerin serbestçe hareket edebildiği geniş boşluklar” içerdiğini ve araştırmacıların bu özellikleri çöl havasından su toplamak, kirli suları arıtmak, karbondioksiti yakalamak ve enerji depolamak gibi uygulamalarda kullandığını belirtti.

Bilimle yazılmış bir umut hikayesi

Bir zamanlar mülteci kampında yaşayan küçük bir çocuğun Nobel sahnesine uzanan yolculuğu, Yaghi’nin ifadesiyle “bilimin insanları eşitleyen gücünün” en somut örneklerinden biri olarak görülüyor.

Editör: Sıla ŞENTEKİN