Uluslararası Çalışma Örgü­tü (ILO) ile Polonya Ulu­sal Araştırma Enstitüsü (NASK) tarafından hazırlanan ye­ni ortak çalışmaya göre, dünya ge­nelinde her dört işten biri üretken yapay zekâya (GenAI) potansiyel olarak maruz kalıyor, ancak bu du­rumun en olası sonucu işlerin or­tadan kalkması değil, dönüşmesi.

20 Mayıs’ta açıklanan ‘Üretken Yapay Zeka ve İşler: Mesleki Ma­ruziyete İlişkin Gözden Geçiril­miş Küresel Endeks’ başlığını ta­şıyan raporun GenAI’nin çalışma dünyasını nasıl yeniden şekillen­direbileceğine dair bugüne kadar­ki en ayrıntılı küresel değerlendir­meyi sunduğu belirtiliyor. ILO’nun web sitesinde yer alan bilgiye gö­re endeks; yaklaşık 30 bin mesle­ki görevi, uzman onayı, yapay zekâ destekli puanlama ve ILO’nun uyumlaştırılmış mikro verileriyle birleştirerek, yapay zekânın mes­lekleri ve istihdamı ülkeler çapın­da nasıl dönüştürebileceğine da­ir özgün ve detaylı bir tablo ortaya koyuyor.

ILO Kıdemli Araştırmacısı ve raporun başyazarı Pawel Gmyrek, “Teorinin ötesine geçerek gerçek işlere dayalı bir araç geliştirdik. İn­san içgörüsü, uzman değerlendir­mesi ve üretken yapay zekâ model­lerini birleştirerek, ülkelerin risk­leri değerlendirip hassas şekilde yanıt verebilmesine yardımcı ola­cak yinelenebilir bir yöntem oluş­turduk” açıklamasını yaptı.

Tam otomasyon riski taşıyan işlerde görev dönüşümü

Yeni ‘maruziyet değişim ölçüsü’, meslekleri GenAI’ye maruz kalma düzeylerine göre gruplayarak, po­litika yapıcılar için tam otomasyon riski taşıyan işler ile görev dönü­şümüyle evrilmesi daha olası olan işleri ayırt etmeyi kolaylaştırıyor.

Araştırma sonuçlarına göre; kü­resel istihdamın yüzde 25’i, Ge­nAI’ye maruz kalma potansiyeli taşıyan mesleklerde yer alıyor. Bu oran yüksek gelirli ülkelerde yüzde 34’e kadar çıkıyor. Kadınlar arasın­daki maruziyet, anlamlı ölçüde da­ha yüksek. Yüksek gelirli ülkelerde, otomasyon riski en yüksek olan iş­ler kadın istihdamının yüzde 9,6’sı­nı oluştururken, bu oran erkekler­de sadece yüzde 3,5. Ofis ve büro iş­leri, GenAI’nin teorik olarak birçok görevlerini otomatikleştirme po­tansiyeli nedeniyle en yüksek ma­ruziyet düzeyine sahip. Bununla birlikte, GenAI’nin gittikçe geniş­leyen yetkinlikleri, medya, yazılım ve finansla ilgili bazı bilişsel dijital işlerde de maruziyeti artırıyor.

Tam otomasyon ise hâlâ sınır­lı düzeyde; çünkü birçok görev da­ha verimli yapılabilse de hâlâ insan katılımı gerektiriyor. Çalışma, di­jital dönüşüme alışık mesleklerle (örneğin yazılım geliştiriciler) di­jital becerilerin sınırlı olduğu mes­lekler arasında olası farklı yolların altını çiziyor. Bu nedenle dijital ge­çişleri yönlendiren politikaların, işçilerin dönüşmekte olan meslek­lerde tutulması ve bu dönüşümün iş kalitesi üzerindeki etkisi açısın­dan belirleyici olacağı belirtiliyor.

NASK Kıdemli Uzmanı ve ça­lışmanın yazarlarından Ma­rek Troszyński, “Bu endeks Ge­nAI’nin en büyük etkiyi nerede ya­ratabileceğini gösteriyor, böylece ülkeler daha iyi hazırlanabilir ve işçileri koruyabilir. Şimdi bu ye­ni endeksi Polonya’nın ayrıntılı iş gücü verilerine uygulama aşama­sına geçiyoruz” dedi.