SELENAY YAĞCI

Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD), PwC Türkiye tarafından hazırlanan “Yaşlılık Politikaları Araştırması: Demografik Dönüşüm ve İhtiyaçlar” başlıklı raporunu kamuoyuyla paylaştı. Yaşlanan nüfus konusunu sağlık, bakım, sosyal hizmetler, sosyal güvenlik ve işgücü boyutlarında ele alan raporda, yaşlı bireylerin yaşam kalitesini artırmayı, sağlıklı yaşlanmayı ve bu alanda sürdürülebilir işbirliklerini önceliklendiren öneriler sunuluyor.

TÜSİAD’ın raporuna göre Türkiye’de 2040’ta her 6 kişiden biri 65 yaş üstü, yani “yaşlı” olacak. Bu tarih dünya ortalamasında ise 2050 olarak hesaplanıyor. Ayrıca Türkiye’de 55-64 yaş arası nüfus oranının azalacağı ve ileri yaş nüfus oranının (75+) ise yaşlı nüfus grubunda artacağı öngörülüyor.

Yaşlıların mutluluk oranı düşüyor

Dünya genelinde kişi başı GSYH ile yaşlı mutluluğu düzeyi arasında pozitif korelasyon var. Türkiye’de kişi başı GSYH bakımından dünya ortalamasının üstünde (14.630 dolar) olmasına rağmen, yaşlı mutluluğu dünya ortalamasının altında. Türkiye’de mutluluğunu belirten yaşlı oranı, 2018’de yüzde 61.2 iken 2023’te yüzde 56’ya geriledi. Dünya Mutluluk Raporu’na göre 60 yaş ve üzeri yaşlı mutluluğu sıralamasında Türkiye 143 ülke arasında 92. sırada. Listenin en üstünde Danimarka, Finlandiya, Norveç, İsveç, İzlanda gibi Kuzey Avrupa ülkeleri bulunuyor. En sonda ise Afganistan yer alıyor. Rapora göre, dünya genelinde 2100 yılına kadar 65+ nüfusun 2.5 milyara ulaşması bekleniyor.

Sağlıklı yaşam süresi azalıyor

Dünya genelinde 2000’de 66 yıl olan ortalama yaşam süresi 2021’de 71 yıla yükseldi. Türkiye’de kadınların doğuşta beklenmeyen yaşam süresi 76 yıl, erkeklerde 70.8 yıl olacak. Yani bireylerin sağlıklı yaşam süresi azalıyor; örneğin 65 yaşında bir kişinin sağlıklı yaşam süresi 2016-2018 döneminde 6.6 yıl iken 2020-2022 döneminde 6.3 yıla düştü. Türkiye’de yaşlı bireylerin yüzde 79’u kronik hastalığa sahip; yüzde 32’si bu hastalıkların günlük hayatını ciddi şekilde etkilediğini söylüyor. Yaşlıların yüzde 27’si evde bakım desteği istiyor, sadece yüzde 2.5’i bu hizmetten yararlanıyor. Yaşlı bireylerin gelirlerinin büyük kısmı emekli aylıklarından oluşuyor.

“Demografik fırsat penceresi kapanmak üzere”

Etkinliğin açılış konuşmasını yapan TÜSİAD Sosyal Kalkınma Yuvarlak Masası Başkanı Yılmaz Yılmaz demografik fırsat penceresinin kapanmak üzere olduğuna işaret etti. Tüm dünyada yaşlı nüfus oranının hızla arttığını, Türkiye’nin de bu alanda şampiyonlardan biri olduğunu belirten Yılmaz, “TÜSİAD olarak demografik dönüşümlere ülkemizin her yönüyle hazır olması için veriye dayalı işbirliklerine açık kapsamlı çalışmalar yürütüyoruz. OECD verilerine göre dünyada 65 yaş ve üzeri nüfusun oranı yüzde 11.3 iken 2050 yılında bu oranın yüzde 16’ya çıkması bekleniyor. Türkiye’de ise yaşlı nüfus yüzde 9.8’den yüzde 20’ye çıkacak. Türkiye görece genç nüfusa sahip ama 65 yaş ve üzeri nüfusun toplam nüfusa oranının yüzde 15’i aşmasıyla Türkiye’nin yaşlanmakta olan nüfustan yaşlanmış nüfusa dönüşmesi öngörülüyor” dedi.

Çalışma çağındaki nüfusun toplam nüfus oranının en yüksek olduğu dönemin sona erdiği ne dikkat çeken Yılmaz, “Demografik fırsat penceresinden gerek anlamda yararlanmak için çalışma çağındaki nüfusu en yetkin şekilde donatmalı, üretken biçimde istihdamda tutmalı aynı zamanda yaşlanan nüfusa yönelik ekonomik koşulları ve sosyal güvenlik sistemlerini güçlendirmeliyiz. Ekonomik ve toplumsal demografik değişimleri doğru okuyan ve gerekli adımları doğru atan ülkeler sürdürülebilir ekonomik büyümeyi toplumsal refahı krizlere karşı dirençli yapıları bir arada inşa edebilmekte. Mevcut durumu analiz edip geleceğe dönük yenilikçi ve kapsayıcı politikaları hızla hayata geçirmemiz önem kazanıyor” diye konuştu.

Raporda öne çıkan öneriler

– Türkiye’de yaşlılıkla ilgili politikalar bütüncül bir yaklaşım çerçevesinde ele alınmalı ve iş birliği modelleri geliştirilerek hayata geçirilmeli.

– Koruyucu sağlık uygulamaları ile sağlık ve bakım hizmetleri, yaşlı bireylerin ihtiyacına uygun olarak geliştirilmeli ve erişilebilir olmalıdır.

– Kurumsal bakım kapasitesi güçlendirilmeli; evde bakım ve uzun süreli bakım hizmetleri de geliştirilmeli. Gerekli düzenlemelerle kaliteli hizmet sunumu güvence altına alınmalıdır.

– Yaşlı yoksulluğunu önlenmeli ve yaşlı bireylerin ekonomik refahının artırmak için sosyal güvenlik sistemi ve sosyal desteklerin sürdürülebilir bir yapıyla kapsayıcılığı artırılmalıdır.

– Sağlıklı ve aktif yaşlanma odağıyla yaş dostu şehirler planlanmalı ve hayata geçirilmelidir. Daha erişilebilir ve yaş dostu konutlar, ulaşım imkanları, sosyal alanlar sunulmalıdır.

– Yaşlı bireylerin toplumsal hayata katılımını destekleyecek şekilde genç yaşlı dayanışmasını güçlendirecek etkinlikler geliştirilmeli ve uygun sosyal ortamlar sağlanmalıdır.