Sanayi yolunda 3 kasis var maliyet, döviz ve finansman

Sanayinin tüm kolların­da alarm zilleri çalma­ya devam ediyor. Uzun bir süredir, destek bekleyen sanayici düşen faiz oranla­rına rağmen hâlâ istediği fi­nansmana ulaşamıyor. Gerek İstanbul Sanayi Odası (İSO) verileri gerekse Türkiye İsta­tistik Kurumu (TÜİK) verile­ri çarklarda yaşanan sorunu ortaya koyuyor. Otomotiv ta­rafında da işler çok farklı de­ğil. Uzun bir süredir otomo­tiv tesisleri tam kapasite çalı­şamıyor. Bu yüzden sektörde yeni markaların da etkisiyle karlılık oldukça düşük sevi­yede. Taşıt Araçları Tedarik Sanayicileri Derneği (TAY­SAD), üyeleri de aynı sorun­lar etrafında dolanıyor. TAY­SAD yaptığı anketle otomotiv tedarik sanayisinin son 2 yıl­da yaşadığı zorlukları ele aldı. Bu kapsamda, sektörün son iki yılda yaşadığı en büyük zorluk, yüzde 92 ile yüksek iş gücü maliyetleri oldu. Sek­tör temsilcileri ayrıca yüzde 82,22 ile baskılanan döviz ve yüzde 46,67 ile de faiz yükü/ krediye erişim zorluğunu en büyük zorluklar arasında sı­raladı.

İstihdamdaki daralma dikkat çekti

Ankette istihdamdaki da­ralma da dikkat çekti. İstih­damda yüzde 10’dan fazla kü­çülme yaşayan firmaların oranı yüzde 64’ü buldu. An­kete göre son 12 ayda istihda­mında daralma yaşanmadığı­nı belirtenlerin oranı ise yüz­de 31,56’da kaldı. 2025 yılının ilk çeyrek sonu itibarıyla şir­ket borçluluğunda artış bek­leyenlerin oranı yüzde 49,33 oldu. Otomotiv tedarik sana­yisinde son 2 yılda konkorda­to ilan etmeyi düşünen firma olmasa da alt tedarikçilerinin yüzde 34’ünün konkordato ilan etmesi endişe verici ola­rak kayıtlara geçti. Bu durum, tedarik sanayicileri açısın­dan konkordatonun, şirketin tavsiyesi ile eş değer ve firma için geri dönülemez bir yol olarak görülmesinden dolayı düşünülmediği şeklinde yo­rumlanıyor.

Kapasite düştü kaybedilen projeleri Çin kaptı

Sanayicilerin yüzde 35’inin kapasite kullanım oranının yüzde 70’in altında kaldığı gö­rüldü. Ankete göre 2025 yı­lında kapasite artışı yatırımı planlamayanların oranı yüz­de 64 olurken kararsızlar­la birlikte bu oranın yüzde 74 seviyesine yükselmesi dik­kat çekti. Yanıt veren firma­ların yüzde 44’ü son 1 yılda yeni proje kazanımında dü­şüş yaşadığını belirtirken ye­ni projelerinde artış yaşadı­ğını belirtenlerin oranı yüzde 25,78 seviyesinde kaldı. Veri­lere göre kaybedilen projeler ağırlıklı olarak Çin’e yöneldi. Hindistan da ikinci sırada yer aldı. Anket, yatırımın da yön değiştiğini ortaya koyuyor. Kapasite artışı Türkiye’de ya­vaşlarken yatırım rotaları­nın yurt dışına kayması en­dişe verici. Ankete katılanla­rın yüzde 27,23’ü yurt dışında tesis yatırımı planı yaparken bu ülkeler ABD, Çin, Fas, Ro­manya, Almanya, Doğu Avru­pa ve Mısır olarak sıralandı.

‘Geleceğe dönük beklentiler zayıfladı’

Sorunlarının çok net olduğunu söyleyen TAYSAD Yönetim Kurulu Başkanı Yakup Birinci, “Hızla yükselen maliyetler, döviz kuru politikaları ve finansmana erişimde yaşanan darboğaz… Bu sorunların çözümü için sektörel ve yapısal önlemlerin vakit kaybetmeden hayata geçirilmesi gerekiyor. Her 4 firmadan 3’ü yatırım yapmıyor. Bu tablo, sadece mevcut durumu değil, geleceğe dönük beklentilerin de zayıfladığını ortaya koyuyor” dedi.

‘Her 100 kişilik istihdama döviz dönüşüm desteği’

Yerli tedarik sanayisinin güçlü bir konumda olduğunu vurgulayan Yakup Birinci, “İşgücü maliyetlerindeki artış, sadece rekabet gücümüzü değil, üretimin sürdürülebilirliğini de tehdit eder boyutta. Otomotiv tedarik sanayinin yükünü hafifletecek şekilde finansman desteklerinin sadeleştirilmesi, nitelikli istihdam için SGK ve vergi teşviklerinin artırılması şart. Bu kapsamda, istihdam ve ihracata dayalı bir döviz dönüşüm desteği düşünülebilir. Otomotiv tedarik sanayi firmalarına, her 100 kişilik istihdam için, belirlenecek ihracat tutarı karşılığında +1 puan döviz dönüşüm desteği sağlanırsa hem kayıtlı istihdam korunacak hem de tedarikçilerin ihracat iştahı artacaktır” diye konuştu.

Çin’den ithalat 5 yılda yüzde 156 arttı

Orta ve uzun vadeli yapısal tehditlerin de gündemde olduğuna dile getiren Yakup Birinci, bunların başında Çin’den yapılan ithalattaki hızlı artışa dikkat çekerek şunları söyledi: “Çin gibi ülkelerle rekabette korunmak adına yerli tedarikçi kullanımının artırılması, yerlileşmeye göre teşvik sisteminin kurgulanması ve ana sanayi ile tedarikçi arasında adil ve uzun soluklu fiyatlama mekanizmalarının hayata geçirilmesi büyük önem taşıyor. Bu noktada özellikle Çin’den gelen ithalatın son yıllarda hızla artmakta olduğunu göz ardı edemeyiz. GTIP 8708 başlığı altında, yani motorlu taşıtlar için parça ve aksesuarlar kategorisinde, Çin’den ithalatın son 5 yılda yüzde 156 arttığını görüyoruz. Metal dökümden parçalarda ise Çin’in payı son 3 yılda yüzde 175 arttı. Bu artış, uzun vadede üretimin ithalata bağımlı hale gelmesine, yerli tedarikçinin zayıflamasına ve sanayimizin dışa açıklığının kritik seviyelere ulaşmasına yol açabilir. Bu nedenle, ithalata bağımlılığı azaltacak yerli üretim ve tedarik stratejilerinin hızla geliştirilmesi ve desteklenmesi hayati önemdedir.”